قانون جدید تصادف بدون گواهینامه 1404 چیست؟

رانندگی بدون گواهینامه یکی از پرخطرترین تخلفات جاده‌ای است که هم برای راننده و هم برای سایر افراد می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. طبق قانون جدید تصادف بدون گواهینامه در سال ۱۴۰۴، علاوه بر مجازات‌های کیفری، راننده باید خسارت‌های ناشی از حادثه را هم جبران کند.

بسیاری از افراد می‌پرسند «آیا در صورت نداشتن گواهینامه در تصادف بیمه تعلق می‌گیرد؟» پاسخ این است که بیمه شخص ثالث معمولاً خسارت زیان‌دیدگان را پرداخت می‌کند، اما ماجرای رجوع بیمه به راننده متفاوت است. از سوی دیگر، موضوعاتی مانند جریمه نداشتن گواهینامه موتور ۱۴۰۴ یا مجازات‌های مرتبط با نداشتن گواهینامه در تصادف از دغدغه‌های اصلی رانندگان و خانواده‌ها محسوب می‌شود. در این مقاله، همه این موارد را به‌صورت شفاف بررسی می‌کنیم.

قانون جدید تصادف بدون گواهینامه در سال 1404

در سال ۱۴۰۴ نیز همچنان رانندگی بدون گواهینامه یک جرم تعزیری محسوب می‌شود و قانون برای آن مجازات مشخصی در نظر گرفته است. بر اساس ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی، مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول به شرح زیر است:

• تا دو ماه به حبس تعزیری
• یا جزای نقدی (حداکثر یک میلیون تومان بر اساس نرخ فعلی قانون)
• و در برخی موارد دادگاه می‌تواند هر دو مجازات (حبس + جزای نقدی) را هم‌زمان اعمال کند.

علاوه‌بر این، بر اساس ماده ۱۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، وسیله نقلیه راننده نیز توقیف شده و خود راننده برای رسیدگی بیشتر به مرجع قضایی معرفی خواهد شد.

جریمه نداشتن گواهینامه موتور ۱۴۰۴ چیست؟

از نظر قانون مجازات اسلامی و قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، رانندگی بدون گواهینامه برای همه وسایل نقلیه موتوری (اعم از خودرو و موتورسیکلت) جرم محسوب می‌شود و در اصل تفاوتی بین موتور و ماشین وجود ندارد؛ بنابراین قانون کلی جریمه و مجازات نداشتن گواهینامه موتور و ماشین یکسان است (حبس، جزای نقدی، توقیف وسیله، ارجاع قضایی)، اما میزان جریمه نقدی پلیس در قبض‌ها ممکن است کمی متفاوت باشد.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه در حالت های مختلف

بر اساس قانون جدید تصادف بدون گواهینامه، هرگونه رانندگی بدون داشتن گواهینامه معتبر، تخلف جدی محسوب می‌شود و تبعات حقوقی، کیفری و بیمه‌ای به همراه دارد. در ادامه، انواع شرایطی که قانون آن‌ها را معادل تصادف بدون گواهینامه می‌داند بررسی می‌کنیم:

جریمه نداشتن گواهینامه در تصادف

در این حالت که شدیدترین مصداق حکم تصادف بدون گواهینامه است، راننده هیچ‌وقت برای دریافت گواهینامه اقدام نکرده است. اگر چنین فردی دچار حادثه شود:

در صورت تصادف بدون گواهینامه، علاوه‌بر جریمه نداشتن گواهینامه در تصادف، با مجازات تصادف بدون گواهینامه (حبس یا جزای نقدی) مواجه خواهد شد.

بیمه شخص ثالث خسارت زیان‌دیدگان را پرداخت می‌کند، اما طبق قانون تصادف بدون گواهینامه، شرکت بیمه حق دارد مبلغ پرداخت‌شده را از راننده مقصر پس بگیرد.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه زیر ۱۸ سال

مجازات رانندگی بدون گواهینامه توسط افراد زیر سن قانونی، به بازه سنی راننده متخلف و حکم قانون‌گذار بستگی دارد. شدت مجازات این افراد براساس ۳ گروه سنی متفاوت دسته‌بندی شده است:

 دقت کنید که این مجازات‌ مربوط به زمانی است که پلیس خودرو را متوقف کرده و تصادفی رخ نداده باشد. حکم تصادف منجربه فوت و حادثه رانندگی برای افراد زیر ۱۸ سال، متفاوت بوده و سنگین‌تر است. اگر یک کودک یا نوجوان زیر ۱۸ سال تصادف کرده و خسارتی ایجاد کند (جانی یا مالی)، به دادگاه کودکان منتقل می‌شود و خانواده یا سرپرستان قانونی او نیز باید نزد مراجع قانونی پاسخ‌گو باشند.

رانندگی با گواهینامه نامتناسب با نوع وسیله

در قانون جدید نداشتن گواهینامه گفته می‌شود که رانندگی بدون گواهینامه متناسب هم جرم است. یعنی فردی که گواهینامه‌ موتور دارد، نمی‌تواند با همان گواهینامه پشت خودروی سواری هم بنشیند. کسی که گواهینامه پایه ‌سوم دارد هم نمی‌تواند کامیون براند.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه مخصوص هم با مجازات نداشتن گواهینامه یکسان است. مثلا اگر کسی که گواهینامه پایه ‌دوم دارد، راننده یک کامیون باشد و تصادف کند، مقصر شناخته می‌شود و بیمه شخص ثالث خسارت وارده را پرداخت نمی‌کند.

همچنین، اگر پلیس خودرو را نگه دارد و متوجه شود که راننده گواهینامه‌ واجد شرایط ندارد، جریمه سنگینی برای او می‌نویسد؛ بنابراین، اگر گواهینامه متناسب ندارید، تحت هیچ شرایطی پشت فرمان ننشینید و اگر هم گواهینامه دارید، حتما حواستان به تاریخ اعتبار آن باشد.

همراه نداشتن گواهینامه در تصادف

این حالت با «نداشتن گواهینامه» فرق دارد. اگر راننده گواهینامه معتبر داشته باشد اما کارت آن را همراه نداشته باشد:

مشمول جریمه نداشتن گواهینامه موتور ۱۴۰۴ یا خودرو خواهد شد. اما در صورت تصادف، این وضعیت حکم تصادف بدون گواهینامه محسوب نمی‌شود؛ زیرا بیمه در چنین شرایطی خسارت زیان‌دیدگان را پرداخت می‌کند و راننده فقط جریمه نقدی بابت همراه‌نداشتن مدرک می‌پردازد.

مجازات رانندگی با گواهینامه تاریخ‌گذشته

خوشبختانه، عدم تمدید گواهینامه به معنای نداشتن آن نیست! هنگام تصادف شخصی که اعتبار گواهینامه‌اش تمام شده است، بیمه شخص ثالث باید همه خسارت وارد شده را به ‌صورت کامل پرداخت کند. طبق قانون تصادف بدون گواهینامه دارای اعتبار، بیمه‌گذار در این شرایط تنها باید جریمه عدم تمدید به ‌موقع گواهینامه را بپردازد و از نظر قانونی هم حکم سنگینی به او وارد نخواهد شد.

آیا درصورت نداشتن گواهینامه در تصادف بیمه تعلق میگیرد؟

یکی از پرسش‌های پرتکرار رانندگان و زیان‌دیدگان این است که «آیا در صورت تصادف بدون گواهینامه بیمه تعلق میگیرد یا خیر؟». پاسخ قانون روشن است: بیمه شخص ثالث همواره موظف است خسارت زیان‌دیدگان (چه مالی و چه جانی) را بپردازد، حتی اگر راننده مقصر گواهینامه نداشته باشد. تفاوت در این است که شرکت بیمه پس از پرداخت خسارت، حق دارد برای بازپس‌گیری مبالغ به راننده متخلف رجوع کند. در کنار این موضوع، راننده بدون گواهینامه با مجازات کیفری و جریمه‌های قانونی نیز روبه‌رو می‌شود.

برای شفافیت بیشتر، سه حالت اصلی تصادف را بررسی می‌کنیم:

۱. جریمه نداشتن گواهینامه در تصادف منجربه خسارت مالی

در صورتی‌که حادثه فقط به خودرو یا اموال دیگران خسارت وارد کند& شرکت بیمه شخص ثالث خسارت طرف زیان‌دیده را پرداخت می‌کند. اما پس از پرداخت خسارت، بیمه می‌تواند کل مبلغ را از راننده مقصر مطالبه کند.

راننده مقصر نیز، به دلیل نداشتن گواهینامه، مشمول مجازات ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی خواهد بود (حبس تا دو ماه یا جزای نقدی در بار اول و در صورت تکرار تا شش ماه حبس). همچنین ممکن است وسیله نقلیه نیز توقیف شود.

۲. جریمه تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح (آسیب بدنی بدون فوت)

در حوادثی که منجر‌به آسیب جسمی و جراحت افراد شود، دیه و هزینه‌های درمانی مصدومان توسط بیمه ثالث پرداخت می‌شود. اما بیمه پس از پرداخت خسارت به مصدومان می‌تواند برای بازپس‌گیری هزینه‌ها به راننده مقصر رجوع کند. در این صورت علاوه‌بر مجازات رانندگی بدون گواهینامه، راننده مقصر باید دیه جراحات را هم بپردازد و امکان صدور حکم حبس نیز وجود دارد.

۳. جریمه تصادف بدون گواهینامه منجر به فوت

در‌صورت تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، شرکت بیمه موظف است دیه کامل را طبق نرخ سال به بازماندگان پرداخت کند. پس از پرداخت دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، بیمه می‌تواند برای بازپس‌گیری مبلغ به راننده مقصر فاقد گواهینامه رجوع کند.

راننده مقصر، علاوه‌بر جرم رانندگی بدون گواهینامه، از نظر کیفری به‌عنوان مرتکب قتل غیرعمد تحت تعقیب قرار می‌گیرد و با حبس و محرومیت‌های قانونی روبه‌رو خواهد شد. (فقط در صورت اثبات قصد قبلی، قتل عمد محسوب می‌شود.)

نکته: در بسیاری از پرونده‌ها، دادگاه علاوه‌بر مجازات قانونی، راننده مقصر را بین یک تا پنج سال از رانندگی محروم می‌کند.

تکلیف زیان‌دیده در تصادف بدون گواهینامه چیست؟

یکی از پرسش‌های رایج این است که اگر فردی در یک تصادف بدون گواهینامه آسیب ببیند، آیا حق دریافت خسارت دارد یا نه؟ قانون به‌طورشفاف بین مقصر بودن یا نبودن راننده بدون گواهینامه تفاوت قائل می‌شود:

زیان‌دیده تصادف بدون گواهینامه مقصر نیست!

اگر در یک تصادف، فردی دچار آسیب شود اما مقصر نباشد، حتی اگر خودش گواهینامه نداشته باشد، همچنان از حمایت قانونی برخوردار است و بیمه شخص ثالث طرف مقابل موظف است همه خسارت‌های مالی و جانی او را جبران کند. در این شرایط، نداشتن گواهینامه در تصادف باعث از بین رفتن حقوق او نمی‌شود؛ تنها تخلف او به‌صورت جداگانه بررسی شده و ممکن است با جریمه مواجه شود.

زیان‌دیده بدون گواهینامه خودش راننده مقصر است!

اما اگر فردی بدون گواهینامه پشت فرمان باشد و در حادثه مقصر شناخته شود، شرایط کاملاً متفاوت خواهد بود. در این حالت، بیمه شخص ثالث فقط خسارت اشخاص ثالث (طرف مقابل یا عابران) را پرداخت می‌کند و خسارت خودِ راننده فاقد گواهینامه تحت پوشش قرار نمی‌گیرد.

از طرفی، شرکت بیمه بعد از پرداخت خسارت می‌تواند برای بازپس‌گیری مبلغ به راننده مقصر رجوع کند. علاوه‌بر این، راننده متخلف با جریمه تصادف بدون گواهینامه و حتی مجازات کیفری مثل حبس یا جزای نقدی نیز روبه‌رو خواهد شد.

محدودیت‌های رانندگان در یک سال اول

علاوه‌بر اینکه در قانون، جریمه تصادف بدون گواهینامه در نظر گرفته می‌شود، برای افراد تازه‌کار هم محدودیت‌ها و جرایمی وجود دارند. افرادی که به‌‌تازگی گواهینامه خود را دریافت کرده‌اند، در یک سال اول اجازه ندارند که از نیمه‌شب تا ۵ صبح رانندگی کنند. همچنین، در سه ماه اول باید حتما همراهی کنار خود داشته باشند؛ همراه باید دارای گواهینامه پایه‌یک، پایه‌دو یا پایه‌سه باشد. این افراد باید تخلفات نمره منفی را بشناسند و آن‌ها را انجام ندهند. به ‌علاوه، اجازه ندارند که بیرون از شهر رانندگی کنند؛ مگر در مسیرهای بین‌بزرگراهی که فاصله دو شهر از ۲۵ کیلومتر کمتر است.

حکم تصادف بدون گواهینامه در سال ۱۴۰۴

وقتی راننده‌ای بدون گواهینامه دچار تصادف شود، علاوه بر جریمه نداشتن گواهینامه، با پیامدهای سنگین‌تری هم روبه‌رو خواهد شد. این پیامدها دو جنبه دارند: جنبه عمومی جرم (تخلف از قانون و نظم عمومی) و جنبه خصوصی (خسارت واردشده به افراد). در ادامه مهم‌ترین احکام را مرور می‌کنیم:

• تصادف منجر به جرح (آسیب بدنی): راننده مقصر باید علاوه بر جریمه، دیه متناسب با آسیب را بپردازد. در بسیاری از موارد، دادگاه ممکن است دو‌سوم حداکثر مجازات رانندگی بدون گواهینامه را هم برای او تعیین کند.
• تصادف منجر به فوت: در این حالت، جرم «قتل عمد» محسوب نمی‌شود؛ بلکه معمولاً قتل غیرعمد یا شبه‌عمد تلقی می‌شود. راننده مقصر باید دیه کامل انسان را بپردازد و هم‌زمان با مجازات رانندگی بدون گواهینامه روبه‌رو خواهد شد. (قانون‌گذار شدت این جرم را هم‌ردیف با جرم رانندگی در مستی می‌داند، زیرا هر دو رفتار، نشان‌دهنده بی‌مبالاتی جدی راننده و تهدید جان دیگران است.)
• محرومیت از رانندگی: یکی از احکام متداول، محرومیت راننده متخلف از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری به مدت یک تا پنج سال است.
• توقیف وسیله و حبس: اگر راننده بدون گواهینامه مقصر باشد، خودروی او توقیف شده و علاوه‌بر جریمه نقدی (حدود یک میلیون تومان)، تا دو ماه حبس تعزیری نیز در انتظار او خواهد بود.
• نقش شاکی خصوصی: در حوادثی که به فوت منجر نشده‌اند، ممکن است با رضایت شاکی پرونده سبک‌تر شود، اما در صورت عدم رضایت، موضوع در دادگاه کیفری دو بررسی می‌شود. دادگاه با توجه به مدارک و میزان خسارت، رأی نهایی را صادر خواهد کرد.

حکم تصادف بدون گواهینامه بسته به نوع حادثه (مالی، جرح یا فوت) متفاوت است، اما در همه حالت‌ها راننده متخلف هم باید خسارت‌های مالی و جانی را جبران کند، هم با مجازات قانونی مانند جریمه نقدی، حبس یا محرومیت از رانندگی روبه‌رو می‌شود.

رانندگی بدون گواهینامه، خطری برای خود و دیگران

رانندگی بدون گواهینامه خطری جدی برای جان، مال و آینده راننده و دیگران است. طبق قانون جدید تصادف بدون گواهینامه ۱۴۰۴، فرد متخلف علاوه‌بر جریمه و حبس، باید خسارت‌های سنگین مالی و جانی را هم جبران کند و بیمه نیز پس از پرداخت خسارت، حق رجوع به او را دارد.

چه در قالب جریمه نداشتن گواهینامه موتور باشد، چه در قالب تصادف منجربه جرح یا فوت، پیامدها همیشه سخت و پرهزینه‌اند؛ بنابراین بهترین راه، دریافت به‌موقع گواهینامه و تمدید اعتبار آن است تا هم از نظر قانونی در امان باشید و هم از حمایت کامل بیمه شخص ثالث بهره‌مند شوید.

سوالات متداول