بیمه به زبان ساده | معرفی انواع بیمه ؛ اصول بیمه و شرایط آن به صورت کلی

بیمه قراردادی است که طی آن ریسک مشخصی از یک طرف قرارداد، که بیمه‌گذار نامیده می‌شود، به طرف دیگر، که بیمه‌گر نامیده می‌شود، در ازای پرداخت وجه، که حق بیمه نامیده می‌شود، مطابق اصول بیمه منتقل می‌گردد. در این مقاله به معرفی بیمه و انواع بیمه نامه می‌پردازیم:

با توجه به تعریف بالا، بیمه‌ گر شخصی حقوقی است که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه‌ گذار، متعهد می ‌شود که ضررهای احتمالی یک بیمه‌ گذار را در صورت وقوع حادثه در یک دوره زمانی خاص، جبران نماید و یا خدمات مشخصی را به وی ارائه دهد. در مقابل، بیمه‌ گذار شخصی حقیقی یا حقوقی است که با پرداخت حق بیمه، جان، مال یا مسئولیت خود یا دیگری را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. آنچه را كه بيمه می شود موضوع بيمه نامند. بنابراین بیمه یکی از بهترین روشهای مقابله با ریسک است.

 

 بیمه چگونه به وجود آمد؟ریشه های تاریخی پیدایش بیمه

به طور حتم، اولین دستاوردهای انسان در صنعت بیمه، توسط دریانوردان و بازرگانان دریایی به دست آمده است. یکی از اولین صورت های پیدایش بیمه را می توان به بازرگانان چینی نسبت داد. آنها دریافته بودند که احتمال غرق یا مورد دستبرد واقع شدن همه قایق ها و کشتی هایی که در یک روز در یک بندر تردد می کنند، بسیار کم است. بنابراین برای جلوگیری از خطر نابودی همه سرمایه، بار و کالایشان را در چند کشتی و قایق مختلف بارگیری می کردند.

بازرگانان فنیقی و بابلی، صورت پیشرفته تری از بیمه را آموخته بودند؛ آنها برای تأمین هزینه کالا و کشتی، وام دریافت می کردند. بهره وام دریافتی این بازرگانان بیشتر از حد معمول بود و در صورتی که کشتی بازرگان در دریا دچار توفان یا دستبرد دزدان دریایی واقع می شد، وام دریافتی بازرگان بخشیده می شد و به عبارت دیگر ریسک بروز حوادث غیرمترقبه برای کشتی را وام دهنده تقبل می کرد. اختلاف بهره وام پرداختی به سفرهای دریایی و وام های معمولی در آن دوران را می توان یکی از صورت های اولیه حق بیمه در تمدن های باستان تلقی نمود.

این سازوکار بعدها به یونان و در قرون وسطی به ایتالیا رفت و به روشی مرسوم برای مبادلات دریایی در بندرهای مختلف ایتالیا مانند ونیز، لمباردی و جنوآ مبدل شد. قدیمی ترین گزارش مکتوبی که از قراردادهای بیمه دریایی وجود دارد نیز مربوط به یک کشتی ایتالیایی است که در سال ۱۳۴۷ میلادی در جنوآ به ثبت رسیده است.

ظهور بیمه به شکل امروزی

در ابتدای قرن هفدهم میلادی، بازرگانان و کشتی داران انگلیسی پیمانی را پایه گذاری کردند که میتوان آن را اولین شکل از بیمه امروزی دانست. آنها در کافه ای در لندن به نام لویدز گرد هم آمدند و با یکدیگر قرارداد کردند تا در سود و زیان سفرهای دریایی با یکدیگر سهیم باشند. در حقیقت آنها شرکت بیمه لویدز را پایه گذاری نمودند که امروزه نیز به عنوان یکی از بزرگترین شرکتهای فعال در صنعت بیمه شناخته می شود.

در سال ۱۶۶۶ میلادی پس از آتش سوزی بزرگ لندن، مسئولان و سرمایه داران شهر لندن در کافه لویدز گرد هم جمع شدند تا علت وقوع چنین حادثه ای را ریشه یابی کنند و مانع از تکرار آن در آینده شوند. یکی از راه هایی که مورد تصویب آن ها قرار گرفت، تقسیم کردن خسارت های سنگین بین تعداد زیادی از مردم بود. بدین ترتیب، بیمه آتش سوزی بعد از بیمه حمل و نقل دریایی به عنوان دومین رشته بیمه در جهان مدرن متولد شد.

نخستین رشته بیمه چه بود؟

نخستین رشته بیمه که وارد ایالات متحده آمریکا شد، بیمه آتش سوزی بود. شهرهای کوچک در این کشور خانه هایی از جنس چوب داشتند و تجهیزات اطفای حریق در این شهرها به اندازه کافی وجود نداشت. نخستین شرکت بیمه در آمریکا، یک انجمن تعاونی بود که در سال ۱۷۳۵ میلادی در شهر چارلستون در ایالت فلوریدای جنوبی تأسیس شد. اما این شرکت شش سال بعد، در سال ۱۷۴۱ به دلیل بروز آتش سوزی بزرگ در چارلستون، ورشکسته شد. در سال ۱۷۵۲ نیز شرکت بیمه دیگری با نام P.C.I.H.L.F با اقتباس از شرکت های بیمه اروپایی توسط بنجامین فرانکلین تاسیس شد که این شرکت نیز به دلیل فعالیت شرکت های رقیبی که پس از آن در آمریکا شروع به کار کردند، در سال ۱۷۷۰ به فعالیت خود خاتمه داد.

بیمه در ایران

سابقه فعاليت بيمه در كشور به صورت غير رسمی بيش از يك قرن است. نخستين بار در سال ۱۲۸۹ خورشيدی دو شركت بيمه خارجی به تأسيس نمايندگی در ايران اقدام كردند. اولين قانونی كه در ايران درخصوص شركت هاي بيمه به تصويب رسيد قانون مربوط به ثبت شركت ها مصوب دوم آذر ۱۳۱۰ است كه در ماده ۸ آن شركت های بيمه، اعم از ايرانی و خارجي را تابع نظام نامه ای دانست كه از طرف وزارت عدليه تنظيم می شود.
تاسيس شركت سهامي بيمه ايران در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ و تصويب قانون بيمه در هفتم ارديبهشت ۱۳۱۶ را بايد نقطه آغاز تحولات بازار بيمه كشور دانست. با تصويب اين قانون حدود ۱۰ شركت بيمه خارجی، شعب و نمايندگی هاي خود در ايران را ثبت كردند.

درسال ۱۳۲۹ نخستين شركت بيمه خصوصی ايرانی به نام ”بيمه شرق“ تأسيس شد و پس از آن در دهه های بعد، تعداد ديگری از شركت های بيمه خصوصی ايرانی و يا با سرمايه گذاری مشترك ايرانی و خارجی در ايران آغاز به فعاليت كردند.

تاسیس بيمه مركزى

نظارت و بيمه گری توأمان شركت سهامی بيمه ايران در بازار بيمه موجب شد كه سياست گذاران به دنبال تفكيك تصدی از سياست گذاری و نظارت در بازار بيمه باشند و با تأسيس بيمه مركزی تحولات صنعت بيمه شتاب بيشتری گرفت.
قانون تأسيس بيمه مركزى ايران و بيمه‌ گرى در ۳۰ خرداد ۱۳۵۰ در ۷۷ ماده به تصويب رسيد و نحوه فعاليت و عمليات بيمه را در مورد شركت‌ هاى داخلى و خارجى ترسيم نمود. ماده (۱) اين قانون اعلام كرده است كه:
به‌منظور تنظيم و تعميم و هدايت امر بيمه در ايران و حمايت بيمه‌ گذاران و بيمه‌ شدگان و صاحبان حقوق آنها و همچنين به‌ منظور اعمال نظارت بر اين فعاليت، مؤسسه‌اى به نام بيمه مركزى طبق مقررات اين قانون با اهداف زير تأسيس مى‌گردد:

• تنظيم بازار بيمه كشور و هدايت آن از طريق تصويب آيين­ نامه ­ها و مقررات
• توسعه و تعميم بيمه­ های بازرگان
• اعطای مجوز تأسيس شركت ­ها و شبكه كارگزاری و نظارت بر فعاليت شركت­ های بيمه­ ای به نمايندگی از دولت در بازار
• انجام امور اتكايی اجباری برای مؤسسات بيمه­ ای
• قبولی و واگذاری بيمه­ های اتكايی با مؤسسات داخلی و خارجی

اصطلاحات بیمه:

‌ بيمه ‌گر: شركت بيمه‌ ای است كه مشخصات آن در ‌بيمه ‌نامه درج شده است و در ازای دريافت ‌حق‌ بيمه، متعهد به جبران خسارت های احتمالی طبق شرايط مندرج در ‌بيمه‌ نامه می باشد.

‌ بيمه‌ گذار: شخص حقيقی يا حقوقی است كه مالک موضوع بيمه است يا به يكی از عناوين قانونی، نمايندگی مالک يا ذی نفع را داشته يا مسئوليت حفظ موضوع بيمه را از طرف مالک دارد و قرارداد بيمه را با ‌بيمه‌ گر منعقد ‌می كند و متعهد پرداخت ‌حق ‌بيمه آن ‌می باشد.

 بیمه شده: شخصی است که حیات یا سلامت او موضوع بیمه قرار می‌گیرد.

 ذی نفع: شخصی است كه بنا به درخواست ‌بيمه‌ گذار نام وی در ‌بيمه ‌نامه درج گرديده است و تمام يا بخشی از خسارت به وی پرداخت مي‌شود.

 ‌حق ‌بيمه: مبلغی است كه در ‌بيمه ‌نامه مشخص شده و ‌بيمه‌ گذار موظف است آن را هنگام صدور ‌بيمه‌ نامه يا به ترتيبی كه در ‌بيمه ‌نامه مشخص می شود به ‌بيمه ‌گر پرداخت نمايد.

 موضوع بيمه: ممكن است اموال شخص بیمه گذار باشد، که شامل خود اموال یا سود و منفعت حاصل از آنها است، و یا هر حق مالی يا هر نوع مسئوليت حقوقی، و یا بيمه عمر يا نقص يا شکستن عضوى از اعضاء بدن انسان. همچنين ممكن است بيمه برای حادثه يا خطری باشد كه از وقوع آن بيمه گذار متضرر می گردد.

 فرانشيز: بخشی از هر خسارت است كه به عهده ‌بيمه‌ گذار است و ميزان آن در ‌بيمه‌ نامه مشخص ‌مي‌گردد.

مدت اعتبار ‌بيمه‌نامه: شروع و پايان مدت اعتبار ‌بيمه‌ نامه به ترتيبی خواهد بود كه در ‌بيمه‌ نامه معين ‌می گردد.

 

اصول بیمه

بیمه شامل 8 اصل می باشد، که در اینجا به آنها می پردازیم:

اصل حد اعلای حسن نیت

این اصل از شروط اصلی و اساسی تنظیم قرارداد بین بیمه گر و بیمه گذار است؛ در هنگام خرید بیمه نامه، اطلاعات مختلفی توسط بیمه گذار به شرکت بیمه ارائه می‌شود، دقت و صداقت در ارائه این اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است.

اصل حسن نیت، هم باید از سوی بیمه گر و هم از سوی بیمه گذار رعایت شود.

• در مورد بیمه‌گذار:

بیمه‌گذارباید در هنگام عقد قرارداد بیمه، و همچنین در زمان اجرای آن، کلیه اطلاعاتی که در ارزيابی خطر مورد بیمه موثر هستند را در اختیار شرکت بیمه‌گر بگذارد، خواه بیمه‌گر این اطلاعات را در فرم پیشنهاد بیمه‌نامه خواسته باشد و یا نخواسته باشد. درصورتی‌که بیمه‌گذار عمداً از بیان مطلبی که موضوع خطر را تغيير دهد، خودداری کند و يا اظهار خلاف واقع بنمايد، حتی اگر مطلب کتمان‌ شده یا خلاف واقع اظهار شده هیچ‌ تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد، قرارداد بیمه از تاریخ انعقاد، باطل و بلااثر خواهد بود. در اين صورت وجوه پرداختی ‌بيمه‌ گذار به وی مسترد نخواهد شد.

• در مورد بیمه‌گر:

بیمه‌گر موظف است در قرارداد بیمه کلیه تعهدات خود را به طور واضح و مشخص بیان کند و مواردی را که در پرداخت خسارت موثر است به اطلاع بیمه‌گذار برساند.

در صورت عدم رعایت این اصل از سوی هر یک از طرفین، طرف مقابل می تواند بیمه را باطل اعلام کند.

 

اصل غرامت

بيمه قراردادى است که موضوع و هدف نهایی آن جبران خسارت وارده به اموال و دارائى های بيمه‌گذار است. به‌ موجب اصل غرامت، بيمه نبايد هرگز به‌ صورت منبع درآمد و سود براى بيمه‌گذار درآيد. بنابراين، جبران خسارت نبايد بيمه‌ گذار را در وضعى بهتر از قبل از وقوع حادثه قرار دهد. به ديگر سخن، اگر اين اصل ملاک پرداخت خسارت نباشد و بپذيريم که بيمه، منبع استفاده بيمه‌ گذار شود، باعث فساد می شود و تشويقى براى ايجاد خسارت‌هاى عمدی خواهد بود. البته اصل غرامت که از مهمترین اصول بیمه است، در مورد بیمه‌های عمر و حوادث اشخاص صدق نمی کند.

تعیین سرمایه بیمه (مبلغ بیمه‌شده) تأثیر زیادی در پرداخت خسارت (غرامت) دارد:

• بالاتر بودن سرمایه از قیمت واقعی آن

این کار ممکن است به دو دلیل صورت پذیرد:

الف)با قصد تقلب

در صورتی که بیمه‌گذار با قصد تقلب و با قصد دریافت غرامت بیشتر از خسارت وارده، اموال خود را بیمه کند، طبق اصول بیمه قرارداد بیمه باطل است و خسارت پرداخت نمی شود، و حق بیمه‌های دریافتی نیز مسترد نخواهد شد. (ماده 11 قانون بیمه)

ب)بدون قصد تقلب

در صورتی که بیمه‌گذار سهوا و در اثر خطا اموال خود را بیشتر از قیمت واقعی آن بیمه کند، بیمه‌گر فقط خسارت واقعی را می پردازد و نه سرمایه بیمه‌شده را.

• پایین تر بودن سرمایه بیمه از قیمت واقعی آن

قصد تقلب در اینجا مصداق پیدا نمی کند، چون در صورت بروز حادثه بیمه‌گذار مبلغ کمتری را دریافت خواهد کرد. به هر حال بیمه‌گر پس از اطلاع از این امر به دو صورت ممکن است برخود کند:

الف)اعمال قاعده نسبی سرمایه

هنگام بروز حادثه و در زمان پرداخت خسارت اگر بیمه‌گر متوجه شود که بیمه‌گذار اموال خود را به قیمتی کمتر از قیمت واقعی آن بیمه کرده است، می تواند ماده 10 قانون بیمه را اعمال کند.

ب)عدول از قاعده نسبی سرمایه

در مواردی ممکن است به دلیل توافقات خاصی بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، قاعده نسبی سرمایه اعمال نشود، یکی از این موارد بیمه به صورت اولین خطر یا اولین خسارت است.

بیمه‌نامه فرست لاس First Loss (یا اولین خسارت)

در شرایطی از بیمه‌نامه فرست لاس استفاده می شود که بیمه‌گذار اطمینان دارد هر اندازه خسارت شدید باشد، امکان از بین رفتن تمامی موردبیمه وجود ندارد؛ و یا اینکه اموال بیمه‌شده درسطح جغرافیایی بسیار وسیعی پراکنده است و بر اثر حادثه فقط بخشی از آن دچار خسارت می شود. همچنین می توان آن را به چندین ریسک مستقل تقسیم کرد و برای موردبیمه از نظر سرمایه، خطر های بیمه‌شده و سایر عوامل، سرمایه فرست لاس محاسبه کرد.

در مواردی که محاسبه سرمایه کل موردبیمه امکان پذیر نبوده و مرتب در حال تغییر است (مثل انبارهای عمومی)، از بیمه‌نامه فرست لاس استفاده می شود. اصولاَ در برخی از شاخه ها، تمام اموال در معرض خطر نیستند و در صورت بروز حادثه، بیمه‌گر تمامی خسارت وارده (تا سقف مبلغ بیمه‌شده) را بدون اعمال قاعده نسبی سرمایه پرداخت می کند.

بنابراین بیمه‌گذار در هنگام خسارت باید موارد زیر را به اثبات برساند:

• حادثه برای موردبیمه اتفاق افتاده است. زیرا وقوع حادثه موضوع‌بیمه است و تنها در این صورت بیمه‌گر ملزم به اجرای تعهد خود در قبال بیمه‌گذار خواهد بود.
• بیمه‌گذار باید ثابت کند که بین وقوع حادثه و خسارت وارده رابطه علیت وجود داشته، به این معنی که خسارت، معلول حادثه موضوع‌بیمه بوده است. زیرا بیمه‌گر مسئول جبران هرگونه خسارت وارده به بیمه‌گذار نمی باشد؛ بلکه تنها خسارتی را جبران خواهد کرد که مستقیما در نتیجه وقوع حادثه موضوع‌بیمه وارد آمده باشد.
• موردبیمه در زمان وقوع حادثه موجودیت داشته و دارای ارزش تعیین شده در بیمه نامه بوده است. بیمه‌گذار باید موجودیت و ارزش موردبیمه را در لحظه حادثه اثبات کند. زیرا صدور بیمه به تنهایی دلیل وجود یا ارزش شیء موردبیمه در زمان وقوع حادثه نیست. حتی اگر بیمه‌گر هنگام صدور بیمه‌نامه وجود و ارزش موردبیمه را تأیید کرده باشد، این تکلیف همچنان بر عهده بیمه‌گذار می باشد، زیرا ممکن است بعد از رؤیت و تأیید بیمه‌گر در ارزش یا وجود موردبیمه تغییری ایجاد شده باشد.

 

اصل نفع بیمه‌ای

بر اساس این اصل، کسی محق به دریافت خسارت می باشد که ذی نفع مال باشد. به این ترتیب کسی نمی تواند اموال شخص دیگری را بیمه کند و در صورت وقوع حادثه غرامت دریافت نماید. بر اساس این اصل، شخص بیمه‌گذار باید کسی باشد که در صورت ورود خسارت، از این اتفاق دچار زیان مالی شود. در واقع این اصل زمانی واقع می‌شود که بیمه‌‌گذار از سالم ماندن موردبیمه نفع حاصل کند و در معرض خطر قرارگرفتن بیمه‌شده، موجب ضرر و زیان برای بیمه‌‌گذار باشد. بنابراين بيمه‌ گذار بايد در بقاء موضوع بيمه ذی نفع بوده و علاقمند باشد كه خطر بيمه شده بروز نكند.

شایان ذکر است که نفع بیمه‌ای تنها به مالکان منحصر نیست و اشخاص زیر نیز دارای نفع‌بیمه‌پذیر هستند: مالکیت، مالکیت محدود راهن و مرتهن، موجر و مستأجر، مسئولیت قانونی، امین و وصی و قیم، طلبکار، کارفرما و زن و شوهر.

 

اصل جانشینی

اصل جانشینی به تمایل بیمه‌گذار برای دریافت خسارت در اسرع وقت می پردازد. در بسیاری از موارد، علت بروز حادثه یا وقوع خسارت، کوتاهی یا تقصیری است که از جانب اشخاص دیگر رخ می دهد. در این شرایط، از نظر قانونی، بیمه‌گر مسئول پرداخت خسارت نیست و باید از وارد کننده خسارت، هزینه آن طلب شود. اما برای راحتی بیمه‌گذار، در این مواقع شرکت های بیمه خسارت وارده را به بیمه‌گذار می پردازند و خود به عنوان جانشین او خسارت را از وارد کننده آن دریافت می کنند.

اصل مشارکت (تعدد بیمه )

تعدد بیمه به این معناست که برای بیمه یک شیء، چند قرارداد بیمه وجود داشته باشد. تعدد بیمه، لزوما باعث باطل شدن قراردادهای بیمه نمی شود و در صورتی که شرایط زیر برقرار باشد، میتواند بر خلاف اصل غرامت باشد:

• جمع مبالغ بیمه‌شده، از ارزش واقعی شیء بیمه‌شده بیشتر باشد؛ یک بیمه‌گذار می تواند برای بیمه یک دارایی به بیمه‌گرهای متعدی مراجعه کند، البته به شرط آنکه جمع مبالغ بیمه‌شده از ارزش آن دارایی بیشتر نباشد.
• شخص منتفع (کسی که نفع می برد) از همه بیمه‌نامه ها یک نفر باشد. در صورتی که افراد مختلفی ذی نفع یک دارایی باشند، هر یک از آنها می تواند نسبت به بیمه آن اقدام نماید. اما باید توجه داشت که در صورت بروز حادثه، تنها شخصی که در آن زمان ذی نفع بوده است محق به دریافت خسارت است.
• خطرهای بیمه‌شده در همه بیمه‌نامه ها یکسان باشد. در صورتی که یک دارایی، در مقابل خطرات مختلفی بیمه‌شده باشد، اشکالی متوجه قرارداد بیمه نیست.

اصل داوری

بروز هر گونه اختلاف و مشکلی بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، به ویژه از نظر فنی، قبل از مطرح شدن آن در دادگاه، ترجیحا از طریق سازش و توافق حل و فصل می شود. این کار هم برای بیمه‌گر و هم برای بیمه‌گذار فوائدی را در پی خواهد داشت؛ برای بیمه‌گذار به خاطر صرفه جویی در وقت و رها شدن از پیگیری های مداوم و برای بیمه‌گر از جهت لطمه نخوردن به اعتبار و حسن شهرت و مسائل دیگر.

ساز و کار اصل داوری به این صورت است که وقتی بیمه‌گر و بیمه‌گذار پس از انعقاد قرار داد و در هنگام بروز حادثه و ایجاد خسارت، بر سر موضوعی با هم به توافق نرسند، هر کدام یک داور انتخاب می کنند و این دو، نفر سومی را به عنوان سر داور بر می گزینند. نتیجه مذاکرات و رأی گیری این هیات سه نفره برای طرفین لازم الاجرا است. اما در نهایت حتی پس از داوری، اگر یکی از طرفین به حکم صادره اعتراض داشته باشد، می تواند آن را از طریق مراجع ذیصلاح و دادگاه پیگیری کند.

اصل علت نزدیک

در این اصل باید بین خسارت ایجاد شده و خطر بیمه‌شده رابطه علت و معلولی مستقیم وجود داشته باشد. بیمه‌گر مسئول خسارت های غیر مستقیم نیست. برای مثال اگر هنگام آتش سوزی قسمتی از اموال بیمه‌شده بسوزد و از بین برود این خسارت از طریق بیمه آتش‌سوزی قابل جبران است. اما اگر اموال شخص در اثر وقوع زلزله از بین برود بیمه آتش سوزی تعهدی در قبال جبران خسارت ندارد.

اصل اتکایی

بیمه اتکایی به مفهوم توزیع جهانی ریسک است. بیمه اتکایی، شرکت بیمه را قادر می سازد تا پاسخگوی خسارتهایی باشد که در طول زمان اعتبار قرارداد به وقوع می پیوندد. شرکت بیمه ریسک های همگون را برای سهام خود جمع آوری می کند. ولی اگر مجموع این ریسک ها مازاد بر ظرفیت نگهداری تشخیص داده شود، وجود قرارداد اتکایی کمک می کند که این شرکت تعادل مالی خود را حفظ کند و به او اجازه می دهد تا به مشتریان خویش سرویس بهتری ارائه نماید و خسارتهای وارده را به موقع پرداخت کند.

بیمه‌گر اتکایی بیمه‌گر واگذارنده را در مقابل زیان های سنگین مالی که ممکن است با وقوع خسارت های بزرگ یا تعداد کثیری خسارت در ابعاد کوچک و متوسط که در یک زمان محدود وارد شوند، حمایت می کند. در حقیقت بیمه اتکایی عبارتست از:

بیمه‌ی ریسکی که بیمه‌گر واگذارنده آن را بیمه کرده است. البته لازم است اشاره شود که از نظر حقوقی، ارتباطی بین قرارداد بیمه ریسکی که بیمه‌گذار و بیمه‌گر منعقد می کنند با قرارداد بیمه‌ای که بیمه‌گر واگذارنده و بیمه‌گر اتکایی می بندند وجود ندارد و در واقع دو قرارداد جداگانه محسوب می شود.

در بيمه‌نامه بايد موارد زیر به صورت کاملا دقیق و روشن قيد شود:

• تاريخ انعقاد قرارداد بیمه
• نام و مشخصات بيمه‌گر و بيمه‌گذار
• موضوع بيمه
• ریسک يا خطری كه باعث عقد قرارداد بيمه شده است
• تاریخ شروع و خاتمه بیمه‌نامه
• میزان حق‌بيمه و روش پرداخت آن
• ميزان تعهدات بيمه‌گر درصورت وقوع حادثه

تعهدات بیمه‌گر

پرداخت سریع و کامل خسارت

مهمترین تعهد بیمه‌گر که اصولا بیمه برای آن تهیه می شود، پرداخت خسارت به طور کامل و در سریع ترین زمان ممکن به بیمه‌گذار زیاندیده است.

آشنا نمودن بیمه‌گذار به وظایف و تکالیفش

بیمه‌گر موظف است تمام تعهدات و تکالیف بیمه‌گذار را در زمینه وظایف او هنگام بروز حوادث، تشدید خطر و کلا در تمام مدت اعتبار بیمه‌نامه و … در هنگام انعقاد قرار داد بیمه، اعلام نماید تا هیچ گونه حق و حقوقی از وی ضایع نشود. به عنوان نمونه بیمه‌گذار موظف است حداکثر تا 5 روز پس از بروز حادثه آن را به اطلاع بیمه‌گر برساند، حال بیمه‌گر وظیفه دارد در هنگام قرار داد بیمه این مورد و همچنین سایر موارد لازم را به وی گوشزد نماید مواردی که موجب از بین رفتن حق و حقوق بیمه‌گذار می شود را به طور واضح و دقیق در قرارداد بیمه قید کند.

حفظ اسرار بیمه‌گذار

در هنگام انعقاد قرار داد بیمه، بیمه‌گذار ممکن است اطلاعاتی به بیمه‌گر بدهد که در حکم اسرار زندگی و کار او تلقی شود. بیمه‌گر موظف است این اسرار را نزد خود حفظ کند و در اختیار اشخاص ثالث قرار ندهد. مثلا یکی از این موارد عدم استفاده از اطلاعات مالی بیمه‌گذاران برای تعیین مالیات و عوارض از سوی مأمورین دولتی است.

سایر تعهداتی که به موجب قانون به عهده طرفین معامله است

 

تعهدات بیمه‌گذار

اعلام دقیق کیفیت خطر مورد‌بیمه

بیمه‌گذار در هنگام انعقاد قرار داد بیمه، موظف است اطلاعات خود را در مورد کیفیت خطر بیمه‌شده به طور کامل در اختیار بیمه‌گذار قرار دهد. درصورتی‌ که بیمه‌گذار عمداً از بیان مطلبی که موضوع خطر را تغيير دهد، خودداری کند و يا اظهار خلاف واقع بنمايد، حتی اگر مطلب کتمان‌ شده یا خلاف واقع اظهارشده هیچ‌ تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد، قراردادبیمه از تاریخ انعقاد، باطل و بلااثر خواهد بود.

پرداخت به موقع حق‌بیمه

پرداخت حق‌بیمه باید پس از انعقاد قرار داد بیمه و یا دست کم قبل از وقوع حادثه حتما صورت بگیرد و الا بیمه‌گر تعهدی در جبران خسارت ندارد. (پرداخت حق‌بیمه باعث رسمیت یافتن قرار داد بیمه است نه صدور آن)

اعلام تشدید خطر

اگر در طول مدت بيمه تغييراتی در كيفيت و يا وضعيت موضوع‌بیمه به وجود آيد كه باعث افزایش احتمال بروز حادثه شود، ‌بيمه‌ گذار موظف است این موضوع را به اطلاع ‌بيمه‌گر برساند. اگر شرایط موضوع‌بیمه قبل از وقوع خسارت تغییر کند، ‌بيمه‌ گر ‌می تواند ‌حق‌ بيمه اضافی متناسب با خطر را برای مدت باقيمانده مطالبه کند و در صورت عدم پرداخت آن توسط ‌بيمه‌ گذار، قرارداد بيمه را فسخ نمايد. در صورتی که بعد از وقوع خسارت، تغییر شرایط موضوع‌بیمه مشخص شود، بيمه‌ گر ‌می تواند خسارت را براساس نسبت ‌حق‌ بيمه اولیه تعيين شده نسبت به ‌حق بيمه متناسب با خطر مشدد پرداخت كند.

اجتناب از وقوع حادثه یا توسعه خسارت

‌بيمه‌گذار موظف است برای جلوگيری از وقوع حادثه و افزایش خسارت وارده به موضوع‌بیمه، اقدامات و احتياط‌ های لازم را كه هركس عرفاً از مال خود ‌می كند به عمل آورد. در صورتی که ثابت شود كه ‌بيمه‌گذار عمداً از انجام اين اقدامات خودداری کرده، ‌بيمه‌ گر ‌می تواند به نسبت تأثير اهمال ‌بيمه‌گذار، خسارت پرداختی را کاهش دهد. مخارجی كه بيمه‌گذار برای جلوگيری از توسعه خسارت می نمايد، حتی در صورتی که به نتيجه نرسد، به عهده بيمه‌گر خواهد بود.

اعلام به موقع خسارت

مطابق قانون، بيمه‌گذار موظف است حداكثر ظرف مدت 5 روز كاری از تاريخ وقوع حادثه، به يكی از مراكز پرداخت خسارت شرکت ‌بيمه‌ گر مراجعه و با تكميل فرم اعلام خسارت، وقوع حادثه را اعلام نمايد، يا از طريق پست سفارشی به اطلاع ‌بيمه‌ گر برساند. همچنين ‌بيمه‌ گذار موظف است مدارک مورد نیاز و ساير اطلاعات مربوط به حادثه و تعيين ميزان خسارت را در اختيار ‌بيمه‌ گر قراردهد. در صورتی كه ‌بيمه‌گذار مدارک مورد نیاز را ارائه نکند، ‌بيمه‌گر ‌می تواند ادعای خسارت را رد كند؛ مگر آنكه ‌بيمه‌گذار ثابت كند به دلايل موجه و غير قابل اجتناب، موفق به اطلاع رسانی نشده است.

فسخ بیمه‌نامه

موارد فسخ بیمه‌نامه از طرف بیمه‌گر (شرکت‌بیمه)

مواردی که شرکت بیمه‌گر می‌تواند بیمه‌نامه را فسخ کند:

• در صورتی كه فرد حق بيمه را به موقع نپردازد. (در صورت پرداخت قسطی)
• در صورت تشديد خطر، مگر آن‌ كه توافق خاصی بين طرفين صورت گرفته باشد.
• در صورتی که بيمه گذار يا نماينده او با قصد تقلب موضوع‌بیمه را به قیمت بیشتر از ارزش واقعی آن بیمه کند، قرارداد بيمه فسخ می شود و حق بيمه دريافتی قابل استرداد نيست.
• در صورتی که بیمه‌گذار سهواً یا عمداً از اظهار اطلاعات خودداری يا اظهارات خلاف واقع بنمايد و مطالب اعلام نشده يا خلاف واقع در ارزيابی خطر مؤثر باشد.
• اگر اظهارات خلاف واقع یا خودداری از اظهار اطلاعات از روی عمد نباشد، قرارداد بيمه باطل نمی شود. در اين صورت اگر بیمه‌گر قبل از وقوع حادثه از خلاف واقع بودن اظهارات مطلع شود، حق دارد يا اضافه حق بيمه را از بيمه گذار دريافت کند و قرارداد را با الحاقیه جدید ادامه دهد و يا قرارداد بيمه را فسخ كند؛ درصورتی كه مطالب اظهار نشده يا اظهار خلاف واقع بعد از وقوع حادثه معلوم شود، بیمه‌گر متعهد به جبران خسارت به نسبت حق بيمه پرداختی است.

موارد فسخ بیمه‌نامه از طرف بیمه‌گذار (مشتری)

در مواردی نیز فرد بیمه‌گذار می‌تواند بیمه‌نامه را فسخ کند، که شامل موارد زیر می باشد:

• در صورتی كه خطر موضوع بيمه كاهش يابد و شرکت بیمه حاضر به تخفيف در حق بيمه نشود.
• در صورتی كه فعاليت شرکت بیمه به هر دليل متوقف شود.
• در صورتی كه شرکت بیمه بنا به دلايل ديگری متقاضی فسخ بيمه‌نامه باشد، لازم است تا حق‌بيمه مدت اعتبار بيمه‌نامه را محاسبه کند و باقيمانده حق‌بيمه را به فرد پرداخت كند.

فسخ بیمه‌نامه هنگام انتقال مالكيت

• در صورت انتقال مالكيت موضوع‌بیمه از طریق معامله یا ارث، ‌بيمه‌ گذار ‌می تواند ‌بيمه‌ نامه را فسخ و ‌حق‌ بيمه مدت باقيمانده ‌بيمه ‌نامه خود را از شرکت بیمه دریافت نمايد. در صورت عدم فسخ ‌بيمه ‌نامه اگر مالک جديد به تعهدات ‌بيمه ‌گذار در مقابل ‌بيمه‌ گر عمل نمايد، تعهدات ‌بيمه ‌گر در قبال مالک جديد ادامه خواهد يافت.
• درصورت انتقال موضوع بيمه به شخص ديگری، تا زمانی که انتقال به اطلاع بیمه‌گر نرسد، پرداخت كليه اقساط عقب افتاده حق بيمه به عهده ناقل خواهد بود.
• اگر تعداد ورثه يا مالکین جدید موضوع‌بیمه بیشتر از یک نفر باشد، هريک از آنها نسبت به پرداخت تمام حق بيمه در مقابل بيمه گر مسئول خواهد بود.
• در صورتی که انتقال مالكيت موضوع‌بیمه پس از وقوع حادثه‌ ای باشد كه به ‌بيمه‌ گر اعلام نشده است، ‌بيمه‌ گر هيچ گونه مسئوليتی برای جبران خسارت‌ های وارده در مقابل مالک جديد نخواهد داشت.

فسخ خود به خود قرارداد بیمه‌

در صورتی که موضوع‌بیمه به دلیل وقوع حادثه‌ای که جزو محدوده پوشش‌ دهی‌بیمه نیست، به صورت کلی از بین برود، بیمه‌نامه خود به خود فسخ می شود و بيمه گر مسئول خسارات ناشي از قصور بيمه‌گذار يا نمايندگان او نخواهد بود.

سوالات متداول

۱. بیمه چطور به وجود آمد و تاریخچه آن چیست؟
بیمه از دوران باستان و با هدف مقابله با ریسک‌های مالی آغاز شده است. اولین شکل‌های بیمه توسط بازرگانان چینی و فنیقی ایجاد شد که برای کاهش خطر ضررهای سفرهای دریایی، کالاهای خود را در چندین کشتی بارگیری می‌کردند. در قرون وسطی، این سیستم در ایتالیا توسعه یافت و پایه‌های بیمه به شکل امروزی در قرن هفدهم در انگلستان با تأسیس شرکت بیمه لویدز گذاشته شد.

۲. اصل حد اعلای حسن نیت در بیمه به چه معناست؟
اصل حد اعلای حسن نیت بدین معناست که هم بیمه‌گذار و هم بیمه‌گر باید به صورت کاملاً صادقانه و شفاف، اطلاعات مرتبط با بیمه‌نامه را در اختیار یکدیگر قرار دهند. بیمه‌گذار باید تمامی اطلاعات دقیق و صحیحی که ممکن است بر قیمت و پذیرش ریسک تأثیر بگذارد، ارائه دهد و بیمه‌گر نیز باید شرایط و پوشش‌های بیمه‌ای را به طور کامل توضیح دهد.

۳. چرا اصل غرامت در بیمه مهم است؟
اصل غرامت در بیمه اطمینان می‌دهد که بیمه‌نامه به عنوان راهکاری برای جبران خسارت و نه کسب سود اضافی عمل کند. این اصل محدودیتی ایجاد می‌کند تا میزان غرامت پرداختی از سوی بیمه‌گر، نباید بیش از میزان خسارت واقعی وارده باشد. هدف از این اصل، جلوگیری از سوءاستفاده و تشویق بیمه‌گذار به پیشگیری و کاهش خطر است.

۴. بیمه اتکایی چیست و چه کاربردی دارد؟
بیمه اتکایی، فرایندی است که در آن بیمه‌گر ریسک‌های بیمه‌شده را به شرکت‌های بیمه دیگری منتقل می‌کند تا خطرات بزرگ یا تعداد زیادی از خسارت‌ها را مدیریت کند. این فرایند به بیمه‌گرها اجازه می‌دهد تا ظرفیت خود برای پذیرش ریسک‌های جدید را افزایش دهند و در عین حال، مخاطرات مالی ناشی از خسارت‌های بزرگ را توزیع می‌کند.

۵. تعهدات اصلی بیمه‌گذار چیست؟
تعهدات اصلی بیمه‌گذار شامل پرداخت به موقع حق بیمه، ارائه دقیق و صادقانه اطلاعات مربوط به ریسک بیمه‌شده، اطلاع‌رسانی در مورد تغییراتی که می‌تواند خطر بیمه‌شده را تشدید کند، اجتناب از وقوع حادثه یا کاهش خسارت و اعلام به موقع خسارت به بیمه‌گر می‌شود. این تعهدات به منظور حفظ شفافیت و اثربخشی قرارداد بیمه، و همچنین تضمین اینکه بیمه‌گذار می‌تواند از پوشش بیمه‌ای خود به طور کامل بهره‌مند شود، طراحی شده‌اند.