شرایط و مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری در سال 1402

در میان کشورهای خاورمیانه، ایران سومین کشوری است که برای افراد تحت‌ پوشش قانون کار و قانون تأمین‌ اجتماعی خود، بیمه‌ بیکاری پیش‌بینی کرده است. بیمه بیکاری یکی از پوشش‌های بیمه تامین اجتماعی است و برای حمایت از افرادی که بدون اراده خود و به صورت موقتی کار خود را از دست داده اند در نظر گرفته شده است. مسئله بیمه بیکاری، با سیل از دست دادن شغل‌ها در چند ماه گذشته و بالا رفتن نرخ بیکاری به یکی از مسائل روز کشور بدل شده است. در این مقاله به بیان شرایط چگونگی دریافت مستمری بیکاری می‌پردازیم.

بیمه بیکاری چیست؟

مطابق قانون بیمه بیکاری، آن دسته از بیمه‌شدگانی که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار باشند از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شوند. در حال حاضر ملاک اصلی برای حمایت‌های قانونی از بیمه‌شدگان بیکار، غیر ارادی بودن بیکاری آنها است؛ و تنها افرادی که به صورت غیر ارادی از کار بیکار شده­‌ا‌ند می‌توانند از مقرری بیکاری استفاده کنند و خروج این افراد از اشتغال به اراده و خواست آنها نبوده باشد. درضمن بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان بیمه تامین اجتماعی مشاغل آزاد هم تعلق نمی‌گیرد.

گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تأمین‌ اجتماعی مسئول تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری است؛ و شعب تأمین‌ اجتماعی پس از تأیید ادارات نامبرده، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند. پرداخت بیمه بیکاری مطابق با حداقل دستمزد است. به موجب قانون، کارگرانی که مشمول بیمه بیکاری می‌شوند، پرداخت بیشترین سهم بیمه بیکاری ٨٠ درصد حقوق آنها است که این درصد نباید از حداقل مزد کمتر باشد و ٥٥ درصد از آن به عنوان حداقل مزدی که در سه ماه قبل از بیکاری دریافت کرده‌اند، ١٠درصد حق همسر و ١٠ درصد برای دو فرزند است.

شرایط پرداخت بیمه بیکاری

برای دریافت بیمه بیکاری باید فرد دارای شرایط زیر باشد:

• مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند؛
• تبعه کشورهای خارجی نباشند؛
• مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند؛
• دارای حداقل ٦ ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند؛
• در زمره صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشند؛
• از محل کار اخراج شده باشند؛
• داشتن یک سال قرارداد کار با پرداخت حق بیمه؛
• داشتن کارت پایان خدمت (برای آقایان) و یا گواهی اشتغال به تحصیل.

حقوق بیمه بیکاری چقدر است؟

حق بیمه بیکاری که به میزان 3 درصد دستمزد بیمه شده است، باید توسط کارفرما پرداخت شود. مبلغی که به عنوان حقوق و مستمری به فرد بیمه شده تعلق می‌گیرد هم به اندازه 55 درصد از حقوق او در زمان اشتغالش است. اگر شخص بیکار شده سرپرست خانوار باشد به ازای هر فردی که تحت سرپرستی او است، 10 درصد به آن مبلغ اضافه می‌شود. لازم به ذکر است که این مبلغ تنها تا سقف 4 نفر از افراد تحت سرپستی او تعلق می‌گیرد. بر اساس قانون بیمه بیکاری جدید حقوق پرداختی به عنوان مستمری نباید کمتر از دستمزد مصوب سالانه شورای کار باشد.

چند بار می توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟

شاید شما هم از آن دسته افراد بدشانسی هستید که از دست دادن کار را برای بار چندم تجربه می‌کنید و برایتان این سوال پیش آمده که تا زمان پیدا کردن دوباره کار می‌توانید از مستمری بیکاری استفاده کنید یا خیر. طبق قانون بخشنامه بیمه بیکاری هیچ محدودیتی از لحاظ تعداد دفعات دریافت مستمری بیکاری وجود ندارد.

فاصله بین دو بیمه بیکاری چند سال است؟

از لحاظ قانونی هیچ محدودیتی نه برای تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری و نه برای فاصله بین تعداد دفعات استفاده از آن وجود ندارد. به طور مثال اگر شما پس از مدتی دریافت مستمری بیکاری دوباره به کار برگشتید، باید درخواست قطع بیمه بیکاری بدهید. در صورتی که پس از سپری شدن مدت زمانی (تفاوتی ندارد که چقدر باشد) دوباره بیکار شدید می‌توانید دوباره درخواست دریافت مستمری بیکاری دهید.

شرایط دریافت بیمه بیکاری برای بار دوم

تفاوتی ندارد که برای بار چندم می‌خواهید از مستمری بیکاری خود استفاده کنید. شرایط دریافت بیمه بیکاری برای هر بار استفاده دقیقا شبیه به شرایط دریافت آن در دفعه اول است.

آیا استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر دارد؟

بر اساس قوانین تامین اجتماعی دریافت بیمه بیکاری به طور کلی عواقبی از لحاظ سابقه بیمه در پی ندارد. اما دریافت آن می‌تواند بر مبلغ مستمری و حقوق بازنشستگی افراد تاثیراتی داشته باشد. البته از آنجیی که محاسبه مستمری بازنشستگی بر اساس پرداختی حق بیمه افردا در دو سال آخر اشتغال آن‌ها است، اگر دریافت بیمه بیکاری در دو سال آخر مانده تا بازنشستگی نباشد، تاثیری هم بر حقوق بازنشستگی افراد ندارد.

برای دریافت بیمه بیکاری به کجا مراجعه کنیم؟

دریافت بیمه بیکاری مراحل مختلفی دارد. مرحله اول آن ثبت‌نام است و بجز بخش احراز هویت آن که باید با مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان دولت انجام شود نیازی به حضور فیزیکی ندارد. اما پس از طی کردن مراحل ثبت‌نام و دریافت پیامک حاوی کد رهگیری باید با در دست داشتن مدارکی که در ادامه ذکر می‌شود، به همان شعبه تامین اجتماعی که کارفرما برای تنظیم قرارداد مراجعه کرده، بروید. با مراجعه به این شعبه امکان دسترسی آسان به همه سوابق و اسناد شخصیات برای شما به راحتی فراهم می‌شود.

مراحل درخواست بیمه بیکاری چقدر طول میکشه؟

اگر به موقع و تا پیش از گذشت 30 روز از تایخ بیکاری به سازمان کار و رفاه اجتماعی مراجعه کنید، ظرف مدت زمان 10 روز نمایندگان سازمان تامین اجتماعی مدارک شما را بررسی کرده پس از تایید اقدام به پرداخت آن می‌کنند. پس حداقل دو هفته و حداکثر 40 تا 50 روز از تاریخ بیکاری شما طول می‌کشد تا بتوانید مستمری بیکاری خود را دریافت کنید. این بازه طولانی به زمان مراجعه شما بستگی دارد.

چه کسانی مشمول دریافت مقرری بیکاری هستند؟

تمام افراد بیمه‌شده در صورتی که بدون میل و اراده بیکار شوند و دارای حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق‌ بیمه باشند می‌توانند از مقرری بیکاری استفاده کنند.

مطابق شرایط مستمری بیکاری ، اخراج از محل کار و داشتن ٦ ماه حق بیمه مهمترین شرط پرداخت بیمه‌بیکاری است.

شرایط برای آن دسته از بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، جنگ، زلزله و آتش‌سوزی بیکار می‌شوند ، متفاوت است و آنها برای دریافت مستمری بیکاری نیازی به داشتن حداقل سابقه ندارند؛ و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، می‌توانند مقرری بیمه‌ بیکاری دریافت کنند.

 بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق نمی گیرد؟

بیمه بیکاری می‌تواند بخشی از معضلات و نگرانی‌های بابت بیکار شدن را پوشش دهد. اما متاسفانه این خدمت به برخی افراد تعلق نمی‌گیرد. اتباع خارجی شاغل در ایران، مستمری بگیران و بازنشستگان، کسانی که از مستمری از کار افتادگی دائمی استفاده می‌کنند و افرادی که کارفرمای آن‌ها در حین اشتغال برایشان حق بیمه بیکاری پرداخت نکرده است، از آن دسته افراد هستند.

برای اعلام وضعیت بیکاری چه اقداماتی لازم است؟

متقاضیان بیمه‌ بیکاری که کار خود را به صورت غیر ارادی از دست بدهند، برای دریافت مقرری بیمه‌بیکاری حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری می‌توانند موضوع را به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل اطلاع دهند و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا کار مشابه آن اعلام کنند. مراجعه متقاضی بعد از ٣٠ روز صرفاً با عذر موجه و با تأیید هیأت حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا ٣ ماه امکان‌پذیر خواهد بود.

مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری در سال 1402

برای دریافت بیمه بیکاری، فرد متقاضی باید مدارک زیر را یا به صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارائه دهد یا در سامانه بیمه بیکاری بارگذاری کند.

• اصل و کپی یک سال آخر قرار داد کار یا رای صاد شده؛
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه؛
• 4 قطعه عکس سه در چهار؛
• اصل و کپی کارت ملی؛
• اصل و کپی مدرک تحصیلی یا مدرک فنی؛
• کپی صفحه اول دفترچه بیمه؛
• اصل و کپی گواهی کار از شرکت؛
• معرفی نامه کارفرما؛
• اصل و کپی کارت پایان خدمت برای آقایان.

بدیهی است که آن دسته از افرادی که قصد بارگذاری مدارک خود در سامانه بیمه بیکاری را دارند، نیازی به کپی گرفتنن از مدارک بالا نیستند و تنها به فایل اسکن آن‌ها نیاز دارند. برا ورود به این سامانه به کدملی و شماره بیمه شخص متقاضی و شماره بیمه کارگاهی که در آن مشغول به کار بوده است نیاز دارد.

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری

مدت پرداخت بیمه‌‌بیکاری به بیمه‌شدگان واجد شرایط به سابقه پرداخت حق‌ بیمه از سوی آنان بستگی دارد و مدت آن از ۳۶ ماه برای بیمه‌شدگان مجرد و ۵۰ ماه برای بیمه‌شدگان متأهل و متکفل بیشتر نیست.

شرایط قطع مستمری بیمه بیکاری

لازم است به این نکته که مستمری بیکاری به صورت مادام العمر پرداخت نمی‌شود توجه داشته باشید. قطع مستمری بیکاری شرایط خاص خودش را دارد، که در ادامه به برخی از آن‌های اشاره شده است.

• در صورت پیدا کردن کار و اشتغال مجدد بیمه شده؛
• بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سواد آموزی خودداری کند؛
• خودداری بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی؛
• بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود؛
• بازگشت بیمه شده بیکار به کار اولیه خود با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی؛
• مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیکاری خاتمه یابد؛
• بیمه شده فوت نماید.

چنانچه بعد از پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری مشخص ‌شود که بیکاری بیمه‌ شده در اثر اراده شخصی وی بوده یا بیمه ‌شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده باشد و علیرغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری ادامه دهد، باید وجوه دریافتی و کمک هزینه بیکاری را به سازمان تأمین‌ اجتماعی بازپرداخت کند.

تنها استثنا در جریان مقرری بیمه بیکاری در مورد افرادی است که در شروع بیمه بیکاری دارای ٥٥ سال سن یا بیشتر هستند و مادامی که مشغول به کار نشده‌اند در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.

کمترین و بیشترین مدت دریافت بیمه بیکاری

در حال حاضر کمترین مدت دریافت بیمه بیکاری شش ماه و بیشترین پرداخت ۵۰ ماه است و اداره کل حمایت از مشاغل و مستمری بیکاری وزارت کار وظیفه حمایت اجتماعی و پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری به افرادی را که برخلاف میل خود بیکار شده‌اند،‌ برعهده دارد.

ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت محسوب می‌شود.

مستمری بیکاری، صرفاً برای بیمه‌شدگان اجباری

مستمری بیکاری در ایران طبق شرایط و ضوابط خاصی از سال 1366 به مرحله اجرا درآمد، پس از سه سال اجرای آزمایشی به لحاظ اهمیت موضوع و افزایش دامنه و گستردگی آن در سطح جامعه در سال 1369 این قانون به‌صورت دائمی درآمد.
تمامی مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار هستند، مشمول قانون بیمه بیکاری نیز می‌شوند؛ بنابراین کسانی که طبق قانون کار تحت پوشش بیمه اجباری هستند قانون بیمه بیکاری نیز بر آن‌ها حاکم است ولی صاحبان مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری، بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی، و  اتباع خارجی، از شمول این قانون خارج‌اند.

میزان حق بیمه بیکاری ٣ درصد از حقوق و دستمزد بیمه‌شده است که کلاً توسط کارفرما پرداخت می‌شود. بر این اساس برای فرد بیمه‌شده که مشمول قانون کار و بیمه اجباری است در مجموع ٣٠ درصد حق بیمه پرداخت می‌شود که ٢٣ درصد آن سهم کارفرما و ٧ درصد آن سهم بیمه‌شده است.

محاسبه میزان مقرری و شرایط دریافت بیمه بیکاری

قرری بیمه بیکاری هر فرد بر اساس فرمول زیر محاسبه و مشخص می‌شود:

همانطور که پیش از این گفته شد، مبلغ حاصل از این فزمول نباید از حداقل دستمزد همان سال که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود کمتر باشد و از ٨٠ درصد حقوق بیمه‌شده نیز بیشتر نباشد.

آیا مقرری بیکاری شامل حال من می‌شود؟

گفتیم که علاوه بر خروج غیر ارادی از کار، یکی دیگر از مواردی که برای دریافت مقرری بیکاری لازم است داشتن بیمه به اندازه مورد نیاز است. اگر از بابت پرداخت حق بیمه از سوی کارفرما در زمانی که شما مشغول به کار بوده اید مطمئن نیستید و یا دزست نمیدانید که چقدر سابقه پرداخت بیمه دارید می‌توانید سری به سایت تامین اجتماعی بزنید و پس از ورود به آن، از منوی مربوطه سوابق بیمه تامین اجتماعی خود را استعلام کنید.

سوالات متداول

۱. حقوق بیمه بیکاری در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

حقوق بیکاری فرد بیمه‌شده، ۵۵ از حقوق او در زمان اشتغالش است. اگر شخص بیکارشده، سرپرست خانوار باشد (تا سقف ۴ نفر)، ۱۰ درصد به مبلغ حقوق او اضافه می‌شود.

۲. چند بار می‌توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟

هیچ محدودیتی از لحاظ تعداد دفعات دریافت مستمری بیکاری وجود ندارد.

۳. بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

بیمه بیکاری به تمام افرادی که سابقه پرداخت حداقل ۶ ماه حق بیمه را داشته باشند، تعلق می‌گیرد.