دیه چشم در قانون مجازات اسلامی
از دست دادن بینایی یا آسیب به ساختارهای چشمی، علاوه‌بر آثار جسمی، پیامدهای روانی و اجتماعی عمیقی برای فرد به‌همراه خواهد داشت. به همین دلیل قانون مجازات اسلامی نسبت‌به تعیین دیه چشم و ارش برای انواع آسیب‌های مرتبط با چشم با دقت و جزییات اقدام کرده است. با تعیین دیه آسیب به چشم، حقوق افراد در مواجهه با چنین خساراتی به‌درستی احقاق می‌شود. در این مقاله به بررسی دقیق مواد ۵۸۷ تا ۵۹۱ و ۶۸۹ تا ۶۹۲ مرتبط با دیه چشم در قانون مجازات اسلامی می‌پردازیم. با آگاهی از جزییات قانونی و مبلغ دیه چشم انسان می‌توان در مسیر احقاق حقوق و جبران خسارات وارده، گام‌های موثری برداشت.
دیه درآوردن یا از بین بردن چشم بینا براساس ماده ۵۸۷ قانون مجازات اسلامی
در متن ماده ۵۸۷ قانون مجازات اسلامی آمده: «درآوردن یا از بین بردن دو چشم بینا موجب دیه کامل و هریک از آن‌ها نصف دیه کامل است. چشم‌هایی که بینایی دارند در این حکم یکسانند؛ هرچند میزان بینایی آن‌ها متفاوت باشد یا از جهات دیگر مانند شب‌کوری و منحرف بودن با هم فرق داشته باشند.»
براساس متن این ماده چشم‌هایی که بینایی دارند، در این ماده به‌صورت یکسان در نظر گرفته شده‌اند و دیه چشم زن و مرد برابر است. براساس اعلام قوه قضائیه، نرخ دیه چشم کامل در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| دیه درآوردن دو چشم بینا | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| دیه درآوردن یک چشم بینا | نصف دیه کامل | ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
براساس نرخ اعلام شده قوه قضاییه برای هر سال، نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی برای چشم بینا انجام می‌شود.
دیه از بین بردن بینایی فردی با یک چشم بینا در ماده ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی
ماده ۵۸۸ در قانون مجازات اسلامی، به‌طور خاص به تعیین دیه در مواردی می‌پردازد که فردی فقط یک چشم بینا دارد و آن چشم دچار آسیب یا از بین رفتن می‌شود. در متن ماده ۵۸۸ قانون مجازات اسلامی آمده: «درآوردن یا از بین بردن چشم بینای کسی که فقط یک چشم بینا دارد و چشم دیگرش نابینای مادرزادی است یا به علل غیرجنایی از بین رفته باشد موجب دیه کامل است؛ اما اگر چشم دیگرش را در اثر قصاص یا جنایتی که استحقاق دیه آن را داشته است از دست داده باشد، دیه چشم بینا، نصف دیه کامل است». باتوجه‌به نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴، دیه چشم آسیب دیده در این مورد به شرح زیر خواهد بود:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| دیه درآوردن چشم بینای کسی که چشم دیگرش نابینای مادرزادی است | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| دیه درآوردن چشم بینای کسی که چشم دیگرش در اثر جنایت نابینا شده است | نصف دیه کامل | ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
به‌این‌ترتیب تفاوت در میزان دیه پرداختی به علت از بین رفتن چشم اول بستگی دارد. اگر از بین رفتن چشم اول به‌دلایل غیرجنایی باشد، دیه کامل تعلق می‌گیرد؛ اما اگر به‌علت قصاص یا جنایت باشد، نصف دیه پرداخت می‌شود.
دیه درآوردن یا از بین بردن چشم کور در ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی
دیه درآوردن یا از بین بردن هر چشمی که بینایی ندارد، یک‌ششم دیه کامل است.
ماده ۵۸۹ در قانون مجازات اسلامی به‌طورخاص به تعیین دیه در مواردی می‌پردازد که فردی چشم نابینا (چشمی که بینایی ندارد) را از دست می‌دهد. در متن ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی آمده است: «درآوردن یا از بین بردن هر چشمی که بینایی ندارد، یک‌ششم دیه کامل دارد.» باتوجه‌به نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ مبلغ دیه درآوردن چشم نابینا به شرح زیر است:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| درآوردن یک چشم نابینا | یک‌ششم دیه کامل | ۲۶۶,۶۶۶,۶۶۶ تومان |
دیه پلک چشم براساس ماده ۵۹۰ قانون مجازات اسلامی
ماده ۵۹۰ قانون مجازات اسلامی به‌طورخاص به تعیین دیه در موارد آسیب یا از بین بردن پلک‌های چشم می‌پردازد. در متن ماده ۵۹۰ قانون مجازات اسلامی آمده: «دیه مجموع چهار پلک دو چشم، دیه کامل است. دیه هریک از پلک‌های بالا، یک‌ششم دیه کامل و دیه هریک از پلک‌های پایین، یک‌چهارم دیه کامل است».
در تبصره این ماده نیز اشاره شده است: «هرگاه کسی چشم و پلک را یک‌جا از بین ببرد، هریک دیه جداگانه دارد».
به‌این‌ترتیب جزئیات جدول دیه پلک چشم براساس محل پلک و نرخ دیه در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| از بین بردن مجموع چهار پلک | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| از بین بردن هریک از پلک‌های بالا | یک‌ششم دیه کامل | ۲۶۶,۶۶۶,۶۶۶ تومان |
| از بین بردن هریک از پلک‌های پایین | یک‌چهارم دیه کامل | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| از بین بردن همزمان چشم و پلک | تعیین دیه جداگانه برای هریک | متغیر |
دیه شکافتن پلک در ماده ۵۹۱ قانون مجازات اسلامی
ماده ۵۹۱ قانون مجازات اسلامی باتوجه‌به نقش حیاتی پلک‌ها در حفاظت از چشم و عملکرد بینایی به تعیین دیه در موارد شکافتن پلک‌های چشم می‌پردازد. در متن ماده ۵۹۱ قانون مجازات اسلامی آمده است: «شکافتن هر یک از پلک‌های بالا، موجب یک‌ششم دیه و شکافتن هر یک از پلک‌های پایین، موجب یک‌چهارم دیه است».
در قانون مجازات اسلامی، جنایت بر پلک در دو قالب کلی «ازاله» (حذف کامل پلک) و «شکافتن» تقسیم می‌شود. علیرغم تفاوت فاحش میان این دو قالب، قانونگذار در مواد ۵۹۰ و ۵۹۱، برای هر دو، دیه برابر مقرر کرده است. به‌این‌ترتیب نرخ و مبلغ دیه شکافتن پلک بالا و پایین در قانون مجازات اسلامی در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| از بین بردن مجموع چهار پلک | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| شکافتن هریک از پلک‌های بالا | یک‌ششم دیه کامل | ۲۶۶,۶۶۶,۶۶۶ تومان |
| شکافتن هریک از پلک‌های پایین | یک‌چهارم دیه کامل | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
دیه از بین بردن بینایی هر دو چشم در ماده ۶۸۹ قانون مجازات اسلامی
ماده ۶۸۹ قانون مجازات اسلامی میزان دیه در موارد از بین بردن بینایی چشم‌ها را باتوجه‌به اهمیت بینایی در زندگی انسان، تعیین می‌کند. براساس متن ماده ۶۸۹ قانون مجازات اسلامی: «از بین بردن بینایی هر دو چشم دیه کامل و از بین بردن بینایی یک چشم نصف دیه کامل دارد».
- تبصره: چشم‌هایی که بینایی دارند در حکم مذکور یکسان هستند؛ هرچند میزان بینایی آن‌ها متفاوت باشد یا از جهات دیگر مانند شب‌کوری و منحرف بودن با هم تفاوت داشته باشند.»
جدول نرخ و مبلغ دیه چشم آسیب دیده ۱۴۰۴ در صورت از بین رفتن بینایی به شرح زیر است:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| از بین بردن بینایی هر دو چشم | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| از بین بردن بینایی یک چشم | نصف دیه کامل | ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
دیه کاهش بینایی قابل تشخیص براساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی
ماده ۶۹۰ در قانون مجازات اسلامی به تعیین دیه در موارد کاهش بینایی چشم‌ها می‌پردازد. در متن این ماده آمده است: «کاهش بینایی، در‌صورتی که مقدار آن قابل تشخیص باشد به همان نسبت دیه دارد و چنانچه قابل‌تشخیص نباشد، موجب ارش است». برای مثال اگر کاهش بینایی ۳۰٪ تشخیص داده شود، دیه معادل ۳۰٪ از دیه کامل خواهد بود.
جزییات دیه از بین رفتن بینایی برای افراد با یک چشم بینا در ماده ۶۹۱
ماده ۶۹۱ قانون مجازات اسلامی به تعیین دیه در موارد از بین بردن بینایی چشم‌ها در شرایط خاص می‌پردازد. در متن این ماده به صراحت اشاره شده است که: «از بین بردن بینایی چشم کسی که فقط یک چشم بینا دارد و چشم دیگرش نابینای مادرزادی بوده یا بر اثر علل غیرجنایی از بین رفته باشد، موجب دیه کامل است؛ اما اگر چشم دیگرش را در اثر قصاص یا جنایتی که استحقاق دیه آن را داشته است از دست داده باشد، دیه چشم بینا، نصف دیه کامل است». باتوجه‌به نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴، دیه چشم در این مورد به شرح زیر خواهد بود:
| نوع آسیب | نرخ دیه | مبلغ دیه |
| دیه نابینا شدن چشم کسی که چشم دیگرش نابینای مادرزادی است | دیه کامل | ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
| دیه نابینا شدن چشم بینای کسی که چشم دیگرش در اثر جنایت نابینا شده است | نصف دیه کامل | ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان |
دیه درآوردن چشم و از بین رفتن بینایی در ماده ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی
ماده ۶۹۲ در قانون مجازات اسلامی به موضوع دیه در مواردی می‌پردازد که چشم فرد از حدقه خارج شده یا بینایی وی از بین رفته است. در متن ماده به این موضوع اشاره می‌شود که: «از بین بردن یا بیرون آوردن چشم از حدقه فقط یک دیه دارد و از بین رفتن بینایی دیه دیگری ندارد؛ اما اگر در اثر صدمه دیگری مانند شکستن سر، بینایی نیز از بین برود یا نقصان یابد، هرکدام حسب مورد دیه یا ارش جداگانه دارد».
به‌این‌ترتیب تعیین دیه براساس نوع آسیب به شرح زیر است:
- اگر چشم فرد از حدقه خارج شود یا بینایی وی از بین برود: فقط یک دیه کامل تعلق می‌گیرد.
- اگر بینایی در اثر صدمه دیگری مانند شکستگی سر از بین برود یا کاهش یابد: برای هر آسیب دیه یا ارش جداگانه تعیین می‌شود.
این ماده به تمایز بین آسیب‌های مستقیم به چشم و آسیب‌های غیرمستقیم که منجر‌به از بین رفتن بینایی می‌شوند، پرداخته است.
جبران آسیب‌های چشم با حقوق تعیین‌شده در قانون مجازات اسلامی
مواد ۵۸۷ تا ۵۹۱ و ۶۸۹ تا ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی، چارچوب حقوقی تعیین دیه و ارش برای آسیب‌های مرتبط با چشم و بینایی را مشخص می‌کنند. در مواردی که آسیب منجر‌به از بین رفتن کامل یا جزیی بینایی شود، دیه کامل یا نسبی تعیین می‌شود. در مواردی که آسیب منجر‌به نقص یا تشدید نقص موجود شود، برای آسیب مربوطه، ارش تعیین خواهد شد.
سوالات متداول
- آیا اگر فقط یکی از چشم‌ها از بین برود، دیه کامل تعلق می‌گیرد؟
در ماده ۵۸۷ قانون مجازات اسلامی از بین بردن بینایی هر دو چشم دیه کامل دارد و دیه یک چشم برابر با نصف دیه کامل است.
- دیه کاهش بینایی چگونه محاسبه می‌شود؟
بسته‌به میزان کاهش بینایی، دیه به نسبت درصد بینایی از دست‌رفته تعیین می‌شود.
- آیا دیه بیرون آوردن چشم با دیه از بین رفتن بینایی تفاوت دارد؟
خیر؛ در قانون آمده است که بیرون آوردن چشم یا از بین رفتن بینایی، فقط یک دیه دارد و میزان دیه آن‌ها برابر با دیه کامل انسان است.
- آیا دیه پلک چشم جداگانه محاسبه می‌شود؟
بله؛ آسیب به پلک بالا یا پایین دیه مخصوص به خود دارد که در مواد ۵۹۰ و ۵۹۱ جزییات آن شرح داده شده است.
- آیا بیمه شخص ثالث دیه چشم را پوشش می‌دهد؟
بله؛ اگر حادثه ناشی از تصادف باشد، شرکت بیمه در چارچوب بیمه شخص ثالث دیه چشم در تصادف را پرداخت می‌کند.
