اگر شرکت بیمه ورشکست شود چه اتفاقی رخ می دهد؟

بسیاری از افراد گمان‌ می‌کنند که در صورت بروز اتفاقات ناگهانی در کشور مثل زلزله، جنگ و یا ورشکستگی شرکت‌های بیمه ، دیگر تضمینی برای پیگیری و دریافت خسارت یا سرمایه آن‌ها (به ویژه در زمینه بیمه عمر) وجود نخواهد داشت. اما چند تضمین مطمئن مثل بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه اتکائی وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

در چه شرایطی ورشکستگی شرکت بیمه به وجود می آید؟

شرکت‌های بیمه مثل هر کسب‌وکار و صنعتی ممکن است به دلایل مختلفی با مشکلات مالی شدید و ورشکستگی مواجه شوند. صنعت بیمه برعکس صنایع دیگر امکان تخمین دقیق هزینه‌های خود در زمان فروش بیمه‌نامه‌ها را ندارد، به‌همین دلیل ممکن است با یک نرخ‌گذاری‌ اشتباه و عدم تناسب آن با ریسک‌های پذیرفته‌شده‌، ورشکسته شود. از دیگر دلایلی که ممکن است باعث ورشکستگی شرکت‌های بیمه شود کمبود وجه نقد برای انجام تعهدات جاری و نیازهای فوری است. همچنین اشتباه در بازاریابی و رقابت و نرخ‌شکنی‌های اشتباه هم می‌تواند کار یک شرکت بیمه را به ورشکستگی برساند. به‌طور کلی اما شرکت‌های بیمه معمولا با سه‌نوع ورشکستگی روبرو می‌شوند:

ورشکستگی به تقصیر

ورشکستگی به تقصیر، همان‌طور که از نامش هم مشخص است، به‌دلیل اشتباه محاسباتی یا سیاست‌گذاری‌های اشتباه شرکت بیمه اتفاق می‌افتد. این ورشکستگی عمدی نیست و قانون آن را جرم نمی‌داند. مثلا همان‌طور که گفته ممکن است یک شرکت بیمه در نرخ‌گذاری رقابتی خود اشتباه کند و تخفیفات بسیار زیادی را به مشتریان بدهد که باعث جبران نشدن هزینه‌هایش شود. مصرف کردن بودجه برای هزینه‌های غیر ضروری یا انجام برنامه‌هایی با ریسک‌های بالا هم می‌تواندیک شرکت بیمه را دچار بحران مالی کند.

ورشکستگی عادی

این نوع ورشکستگی‌ها هیچ ارتباطی با خود شرکت بیمه و سیاست‌گذاری‌های آن ندارد. دلیل این دسته از ورشکستی‌ها بیشتر شرایط بد اقتصادی ، برنامه‌ریزی غلط مالی، بحران‌های اقتصادی و … است. هرکسب‌وکاری ممکن است دچار ورشکستی عادی شود، اما در مورد صنعت بیمه عواقب این اتفاق بسیار گسترده‌تر است.

ورشکستگی به تقلب

این دسته از ورشکستگی‌ها به‌نوعی عمدی هستند. یعنی مثلا یک کسب‌وکار املاک و دارایی‌های مجموعه را به‌نام اشخاص دیگر می‌کند تا از زیر پرداخت مالیات و تعهدات دیگرش شانه خالی کند. گاهی هم با روش‌هایی مثل از بین اسناد مالی یک شرکت از عمد خودش را ورشکسته معرفی می‌‌کند. این دسته از ورشکستگی‌ها جرم هستند و جریمه‌‌های قانونی محکمی هم دارند.

در صورت وقوع زلزله شرکت‌های بیمه چه‌ می‌شوند؟

همانطور که‌ می‌دانید در زمان وقوع زلزله یک شهر یا منطقه مشخص دچار خسارت و تلفات‌ می‌شود، نه کل کشور. همچنین شرکت‌های بیمه فقط محدود به یک شهر خاص نبوده و در تمام کشور شعبه‌های فعال دارند. به همین دلیل در صورت وقوع زلزله این شرکت‌ها توانایی مالی و خدماتی خود را از دست نخواهند داد.

باید به این نکته اشاره کنیم که کلیه شرکت‌های بیمه در کشور چه خصوصی باشند چه دولتی، تحت نظارت مستقیم بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران هستند و ثبت، تأسیس و بروز هرگونه تغییرات در آن‌ها با کسب مجوز و از طریق بیمه مرکزی امکان پذیر است. به این دلیل بیمه مرکزی پشتیبان شرکت‌های بیمه در شرایط بحرانی خواهد بود.

در صورت ورشکستگی شرکت‌های بیمه تکلیف بیمه‌ها و پرداخت خسارت بیمه‌گذاران چه خواهد شد؟

در شرکت‌های بیمه هم مثل هر صنعت دیگری امکان ورشکستگی واحدها وجود دارد. به همین خاطر یکی از نگرانی‌های مردم ما منحل شدن شرکت‌های بیمه و از بین رفتن سرمایه آن‌ها به خصوص در زمینه بیمه‌های عمر است.

اما در صنعت بیمه قوانین و شرایطی برای حمایت از حقوق بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان در نظر گرفته شده تا در شرایط بحران، تضمینی برای آن‌ها وجود داشته باشد. در ادامه چند ماده و آیین نامه قانون بیمه مرکزی را به زبانی ساده توضیح خواهیم داد.

ماده ۴۴

در صورت لغو دائمی پروانه یک شرکت بیمه (در یک یا چند رشته)، بیمه مرکزی کلیه سوابق و اسناد مربوط به حقوق و تعهدات آن شرکت را به بیمه ایران منتقل خواهد کرد. البته ممکن است تدابیر دیگری برای حفظ منافع و حقوق بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان در نظر گرفته شود.

ماده ۵۳

در صورت ورشکستگی شرکت‌های بیمه ، امور مربوط به تسویه آن‌ها توسط دادگاه و یا اداره تسویه امور ورشکستگى انجام‌ می‌شود و بیمه مرکزی مسئول پیگیری امور تسویه حساب آن شرکت خواهد بود.

ماده ۵۸

بر اساس این ماده قانونی، در صورت تضعیف مالی یک شرکت بیمه، با موافقت بیمه مرکزی و تصویب شوراى عالى بیمه، یک یا چند شرکت‌ می‌توانند در یک شرکت بیمه دیگر ادغام شوند.

در این رابطه بر اساس ماده 56، بعد از گذشت 3 ماه از تاریخ آخرین آگهی، بیمه مرکزی بعد از بررسی‌های لازم موافقت خود را با ادغام شرکت‌های بیمه اعلام کرده و بر اساس ماده 57 این انتقال براى کلیه بیمه‏‌شدگان و بیمه‏‌گذاران و صاحبان حقوق آن‌ها از تاریخ انتقال، معتبر خواهد بود.

همچنین بر اساس ماده 59 این قانون، بیمه مرکزی‌ می‌تواند با تأیید شوراى عالى بیمه و تصویب مجمع عمومى بیمه مرکزى، شرکت‌های بیمه‌ای که وضعیت مالی یا اداری آن‌ها مناسب نباشد را مجبور به ادغام با سایر شرکت‌ها‌ می‌کند و در صورت عدم موافقت این شرکت‌ها، پروانه آن‌ها طبق مقررات لغو خواهد شد.

ماده ۶۰

یک تضمین مطمئن برای مطالبات بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان، اموال شرکت‌های بیمه است.

در صورت ورشکستگی شرکت‌های بیمه ، اولویت تسویه بدهی‌ها با بیمه‏‌گذاران و بیمه‏‌شدگان‌ می‌باشد و همچنین از بین رشته‌های بیمه‌ای، بیمه‌گذاران بیمه عمر در اولویت هستند.

در واقع شرکت ورشکسته، قبل از تسویه هرگونه بدهی، حتی بدهی به دولت یا بدهی به بانک‌ها یا بدهی به کسانی که از آن شرکت چک یا سفته یا هرگونه اوراق بدهی آور دیگری دارند، باید بدهی خود به بیمه‌گذاران را پرداخت کند. همچنین بهتر است بدانیم که شرکت‌های بیمه نمی‌توانند بدون موافقت بیمه مرکزی اموال خود را به معامله بگذارند یا به شخص دیگری واگذار کنند. دفاتر اسناد رسمى هم موظفند زمان انجام اين معاملات موافقت نامه بيمه مركزى ايران را مطالبه و مفاد آن را در سند منعكس كنند.

ماده ۶۲

بر اساس قانون همه شرکت‌های بیمه وظیفه دارند ترازنامه‏ و حساب‏‌هاى سود و زیان خود را به بیمه مرکزی ارائه دهند. این گزارش‌های مالی باید طبق نمونه‌ای که از طرف بیمه مرکزى تهیه و به تصویب شوراى عالى بیمه‌ می‌رسد، تنظیم شود. همچنین طبق ماده 63 شرکت‌های بیمه باید ترازنامه خود را در روزنامه رسمى کشور و یکى از روزنامه‏‌هاى کثیرالانتشار تهران چاپ کنند. این موضوع‌ می‌تواند نشان دهنده شفافیت مالی شرکت‌های بیمه باشد.

تکلیف بیمه عمر در ورشکستگی شرکت بیمه چه می‌شود؟

بیمه‌ عمر یکی از راه‌های مهم برای سرمایه‌گذاری و پس‌انداز است. مخصوصا در شرایطی که مردم مدام با خبرهای ورشکستگی مؤسسات مالی و اعتباری و کم شدن نرخ سود بانکی روبرو می‌شوند.  معمولا هم بیمه‌نامه‌های عمر طولانی‌مدت هستند و مثلا برای مدت 20 یا 30 سال صادر می‌شوند. حالا اگر چندین و چند سال حق بیمه پرداخت کردیم و پیش از پایان قرارداد یا استفاده از مزایای بیمه عمر‌مان، شرکت بیمه طرف قرارداد ورشکست شد، تکلیف اندوخته ما در بیمه‌نامه چه می‌شود؟  خوشبختانه جای نگرانی نیست و اگر حتی شرکت بیمه‌ای به‌هردلیلی منحل شود باز هم امکان بازگشت سرمایه بلندمدت مشتری‌های بیمه عمر آن شرکت وجود دارد.

همان‌طور گفته شد طبق ماده ۶۰ قانون تأسیس بیمه مرکزی، اولین پرداخت‌ها برای جبران بدهی‌های یک شرکت بیمه ورشکسته یا منحل‌شده برای مشتریان بیمه عمر آن شرکت واریز می‌شود. اصولا بیمه عمر یکی از مهمترین محصولات بیمه‌ای برای صنعت بیمه و اقتصاد کشور است. مثلا تنها در سال 1399 نزدیک به 3,653,347 بیمه‌نامه عمر در کشور صادر و بیش از 31,080.4 میلیارد ریال حق بیمه عمر پرداخت شده است. برای همین هم بیمه مرکزی بازگشت سرمایه و اندوخته‌های بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری تمام شرکت‌های بیمه دارای مجوز را تضمین می‌کند. اما چگونه؟

نقش بیمه اتکایی برای کمک به پرداخت بدهی‌های بیمه‌های عمر

یکی از راه‌هایی که بیمه مرکزی امکان برگشت سرمایه و اندوخته بیمه‌شده‌های عمر را تضمین می‌کند، بیمه اتکایی است. به‌طور کلی شرکت‌های بیمه باید ۵۰% از حق بیمه‌های عمر دریافتی خود را نزد بیمه مرکزی واریز کنند.

ماده 71 قوانین بیمه‌ای کشور می‌گوید هر شرکت بیمه‌ای که با مجوز سازمان بیمه مرکزی در کشور فعالیت می‌کند، باید ۵۰% حق بیمه‌های عمر و ۲۵% حق بیمه دریافتی از سایر رشته‌های بیمه‌ای را نزد بیمه مرکزی، به‌عنوان بیمه اتکایی پس‌انداز کنند. هر زمان که نیاز شود، بیمه مرکزی از این 50درصد حق بیمه‌های دریافتی از شرکت‌های بیمه برای پرداخت و جبران بدهی‌های شرکت‌های بیمه استفاده می‌کند.

حتی اگر شرکت بیمه‌ای منحل شود باز هم بیمه مرکزی خودش را مسئول حفظ حقوق بیمه‌شدگان آن شرکت می‌داند. در این شراط معمولا با همکاری بیمه مرکزی ادامه انجام تعهدات شرکت بیمه منحل‌شده یا به یک شرکت دیگر سپرده می‌شود یا با مشتری‌های شرکت بیمه مذکور تسویه خواهد شد. آن هم از محل همین پرداخت‌ها برای بیمه اتکایی. درواقع با بیمه اتکایی شرکت‌های بیمه به‌نوعی خودشان را بیمه می‌کنند. البته معمولا نزدیک به 30% سرمایه‌های شرکت بیمه هم به‌عنوان وثیقه به ضمانت گذاشته می‌شوند تا همیشه حدود 80% بازگشت سرمایه  بیمه عمر مشتری‌ها تضمین‌شده شده باشد.

بیمه اتکایی داخلی و بین المللی:

گفتیم که بر اساس ماده ۷۱ قانون بیمه مرکزی، همه شرکت‌های بیمه فعال در ایران باید درصدی از معاملات خود در رشته‌های مختلف بیمه را نزد بیمه مرکزی، بیمه اتکایی کنند.

این ماده قانونی به این معنی است که درصدی از حق بیمه‌های عمر که شرکت بیمه از بیمه گذاران دریافت‌ می‌کند، مستقیما به حساب بیمه مرکزی واریز‌ می‌شود.

در برابر این درصدها، بیمه مرکزی موظف است برای شرکت‌های بیمه به صورت اتکایی عمل کرده و بخش مشخصی از ضرر و زیان را  برای جلوگیری از ورشکستگی آن‌ها جبران کند.

این موضوع در واقع یک تضمین مستقیم از بیمه مرکزی برای شرکت‌های بیمه است. نحوه واگذارى بيمه اتكايى اجبارى و ميزان كارمزد و مشاركت در سود آن براى هر رشته بيمه توسط شوراى عالى بيمه تعيين می‌شود و میزان آن متغیر خواهد بود.

همچنین برای تضمین ورشکستگی شرکت‌های بیمه ، نوع دیگری از بیمه اتکایی به نام بیمه اتکایی بین المللی وجود دارد. به این معنی که شرکت‌های داخلی بیمه و حتی بیمه مرکزی‌ درصدی از ریسک‌های خود را به یک شرکت بیمه خارجی واگذار می کنند.

این بیمه‌ها در مناطق آزاد و کشورهای خارجی قرار دارند و بر عملکرد شرکت‌های بیمه نظارت کرده و اجرای تعهدات آن‌ها را تضمین‌ می‌نمایند. به این صورت شرکت‌های بیمه علاوه بر پشتوانه مالی بیمه مرکزی، پشتوانه مالی مؤسسات بیمه اتکایی بین‌المللی در دنیا را هم دارا هستند.