عیدی و سنوات چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

بسیاری از کارگران و کارمندان ایرانی هنوز نمی‌دانند که «عیدی» و «سنوات» نه یک لطف یا هدیه کارفرما، بلکه حقوقی قانونی و ضروری هستند که عدم پرداخت آن ها ممکن است پیگرد جدی به همراه داشته باشد. با این حال، هر ساله تعداد قابل‌توجهی از نیروهای کار به دلیل بی‌اطلاعی از قوانین یا ابهام در محاسبات، از دریافت این مبالغ محروم می‌مانند و زمان پرداخت سنوات و عیدی را نمی‌دانند.

 اگر شما هم نمی‌خواهید بخشی از حقوق‌تان نادیده گرفته شود، این مطلب را دنبال کنید؛ زیرا در ادامه، با اتکا به قوانین روز، به‌طورشفاف توضیح می‌دهیم که عیدی و سنوات چیست، به چه کسانی تعلق می‌گیرد، چگونه محاسبه می‌شود و در صورت امتناع کارفرما، چه اقداماتی باید انجام دهید تا ریالی از حق‌تان تضییع نشود.

سنوات چیست؟ پاداش پایان خدمت

سنوات کارگری یا مزایای پایان خدمت، مبلغی است که کارفرما طبق قانون کار، در پایان هر سال یا پایان همکاری به کارگر پرداخت می‌کند. هدف از پرداخت سنوات پایان سال، قدردانی از سابقه و مدت زمان خدمت کارگر و کمک مالی به او پس از قطع همکاری یا در پایان سال کاری است.

طبق ماده ۲۴ قانون کار، میزان سنوات معادل یک ماه آخرین حقوق ثابت کارگر برای هر سال سابقه است. اگر سابقه کمتر از یک سال باشد، مبلغ به همان نسبت محاسبه می‌شود. سنوات ممکن است:

• سالانه (در پایان هر سال کاری) پرداخت شود.
• یا یکجا (در پایان همکاری) تسویه گردد.

دریافت صحیح سنوات، در کنار مزایایی مانند بیمه عمر، می‌تواند پشتوانه مالی ارزشمندی برای دوران پس از اشتغال و بازنشستگی ایجاد کند.

عیدی چیست؟ پاداش سالانه کارمندان

عیدی، مبلغی است که کارفرما بر اساس قانون کار و مصوبات هیئت وزیران، هر سال به مناسبت پایان سال و عید نوروز به کارگران پرداخت می‌کند. این مبلغ به‌نوعی پاداش سالانه برای زحمات کارگر است و همه کارگران مشمول قانون کار، صرف‌نظر از نوع قرارداد (دائم، موقت، پاره‌وقت)، از آن بهره‌مند می‌شوند.

طبق قانون، میزان عیدی بین حداقل دو برابر و حداکثر سه برابر حداقل دستمزد مصوب همان سال است.

• اگر حقوق شما بیشتر از حداقل دستمزد باشد، باز هم سقف پرداخت سه برابر حداقل حقوق است.
• برای کارکرد کمتر از یک سال، عیدی به نسبت مدت کار محاسبه می‌شود.

تفاوت بین پایه سنوات و حق سنوات چیست؟

در نظام حقوقی کار ایران، حق سنوات و پایه سنوات دو مفهوم متمایز هستند که هر کدام نقش خاصی در جبران خدمات کارکنان و افزایش حقوق آن‌ها دارند.​

حق سنوات؛ مزایای پایان خدمت

حق سنوات که‌به عنوان مزایای پایان خدمت نیز شناخته می‌شود، مبلغی است که کارفرما در پایان دوره کاری، به ازای هر سال سابقه، به کارگر پرداخت می‌کند. این مبلغ معادل یک ماه حقوق پایه برای هر سال خدمت است و در زمان‌هایی مانند بازنشستگی، استعفا یا اتمام قرارداد پرداخت می‌شود. ​

پایه سنوات؛ افزایش حقوق براساس سابقه کار

پایه سنوات مبلغی است که به منظور افزایش حقوق براساس سابقه کار به صورت ماهانه به حقوق کارگر اضافه می‌شود. این مبلغ پس از یک سال سابقه کار در همان کارگاه به کارگر تعلق می‌گیرد و به‌منظور جبران کمبود حقوق و ایجاد انگیزه شغلی پرداخت می‌شود.​ در جدول زیر تفاوت‌های کلیدی بین حق سنوات و پایه سنوات را مشاهده می‌کنید:

در نتیجه، حق سنوات به‌عنوان پاداش پایان خدمت در زمان قطع همکاری پرداخت می‌شود، درحالی‌که پایه سنوات به‌صورت ماهانه برای افزایش حقوق براساس سابقه کار به حقوق کارگر افزوده می‌شود.​

جدول پایه سنوات

جدول پایه سنوات، جدولی است که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران منتشر می‌شود و میزان پایه سنوات را برای کارگران با سابقه بیش از یک سال تعیین می‌کند. این جدول به منظور محاسبه مزایای مبتنی بر سابقه کار کارکنان استفاده می‌شود. پایه سنوات مبلغی است که به حقوق پایه کارگران افزوده می‌شود و به عنوان تشویقی برای سابقه کار بیشتر در نظر گرفته می‌شود.​ جدول پایه سنوات در سال‌های اخیر به شرح زیر است:

حق سنوات چگونه محاسبه میشود؟ فرمول محاسبه

فرمول محاسبه حق سنوات بیمه تامین اجتماعی بر اساس قانون کار به این صورت است:

• حق سنوات = تعداد سال‌های خدمت * آخرین حقوق ماهانه

به عبارت دیگر، به ازای هر سالی که کارگر در یک کارگاه مشغول به کار بوده است، معادل یک ماه آخرین حقوق دریافتی به او به‌عنوان حق سنوات تعلق می‌گیرد.

لازم به ذکر است که اگر مدت خدمت کارگر کمتر از یک سال باشد، میزان سنوات به نسبت مدت کارکرد محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر کارگری 6 ماه کار کرده باشد، نصف حقوق ماهانه به‌عنوان سنوات به او تعلق می‌گیرد.

فرمول محاسبه عیدی؛ حداقل و حداکثر میزان عیدی

فرمول محاسبه عیدی کارگران بر اساس قانون کار به شرح زیر است:

• حداقل عیدی = حداقل دستمزد روزانه * 60
• حداکثر عیدی = حداقل دستمزد روزانه * 90

همچنین، یک فرمول کلی برای محاسبه عیدی کارگرانی که کمتر از یک سال کار کرده‌اند نیز وجود دارد:

• عیدی برای کارکرد کمتر از یک سال = (حقوق ماهانه * تعداد ماه‌های کارکرد) / 12 * (2 یا 3)

در این فرمول، عدد 2 برای حداقل عیدی و عدد 3 برای حداکثر عیدی ضرب می‌شود.

شرایط تعلق سنوات و عیدی به کارکنان

​در نظام حقوقی کار ایران، حق سنوات و عیدی به‌عنوان مزایای قانونی برای کارکنان تعریف شده‌اند که تحت شرایط مشخصی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.​

سنوات به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ شرایط دریافت پاداش پایان خدمت

حق سنوات که به‌عنوان مزایای پایان خدمت نیز شناخته می‌شود، به کلیه کارگران و کارمندان مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد. این مزایا به نسبت مدت کارکرد به افراد پرداخت می‌شود؛ حتی اگر مدت کار کمتر از یک سال باشد، حق سنوات به نسبت مدت کارکرد محاسبه و پرداخت می‌شود.

 به عبارت دیگر، حتی افرادی که کمتر از یک سال در یک کارگاه فعالیت داشته‌اند، به نسبت مدت کارکردشان مشمول دریافت حق سنوات هستند. همچنین، کارگرانی که به هر دلیل همکاری‌شان پایان یافته و واجد شرایط هستند، می‌توانند پس از آن از حمایت‌هایی مانند بیمه بیکاری نیز بهره‌مند شوند.

عیدی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ شرایط دریافت پاداش سالانه

در حالت کلی، حق سنوات و عیدی به کلیه کارگران و کارمندان مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد. با‌این‌حال، در برخی موارد خاص ممکن است این مزایا به برخی افراد تعلق نگیرد. به‌عنوان مثال: دانشجویان یا دانش‌آموزانی که در فصل تابستان به‌صورت موقت مشغول به کار می‌شوند، مشمول دریافت حق سنوات نیستند. علاوه‌بر این افرادی که به صورت مستقل از بیمه زنان خانه دار یا مشاغل آزاد برخوردار باشند، سنوات سالانه نخواهند داشت.

همچنین، مدیرعاملان و اعضای هیئت مدیره که به‌عنوان وکیل شرکت فعالیت می‌کنند و قرارداد کاری ندارند، مشمول دریافت عیدی و سنوات نیستند. ولی اگر مدیرعامل علاوه‌بر وظایف مدیریتی، شغل موظفی نیز داشته باشد و قرارداد کاری منعقد کرده باشد، مشمول دریافت این مزایا خواهد بود. ​

زمان و نحوه پرداخت سنوات و عیدی

زمان پرداخت سنوات معمولاً در پایان سال کاری است یا در زمان خاتمه قرارداد کاری به کارگر پرداخت می‌شود. به این ترتیب، کارگر پس از اتمام یک سال خدمت یا در انتهای همکاری خود، مستحق دریافت سنوات خواهد بود. در مورد عیدی، زمان پرداخت آن ‌طور معمول در پایان سال و پیش از فرا رسیدن تعطیلات نوروز انجام می‌گیرد تا کارگران بتوانند از این پاداش در ایام سال نو بهره‌مند شوند. کارفرمایان موظف هستند عیدی کارگران را مطابق با قانون و در زمان مقرر پرداخت کنند.

آیا سنوات مشمول مالیات می‌شود؟ قوانین مالیاتی مربوط به پاداش پایان خدمت

براساس بند 5 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم، حق سنوات که‌به عنوان مزایای پایان خدمت شناخته می‌شود، از پرداخت مالیات معاف است. این معافیت شامل مواردی مانند حقوق بازنشستگی، خسارت اخراج، بازخرید خدمت و حقوق ایام مرخصی استفاده‌نشده نیز می‌شود.

پرداخت منظم و صحیح این مزایا، علاوه‌بر اجرای عدالت در محیط کار، باعث افزایش رضایت شغلی و امنیت خاطر کارکنان نیز خواهد شد. این موضوع به‌ویژه برای افرادی که مشمول طرح‌هایی مانند بیمه زنان خانه دار هستند، می‌تواند اهمیت بیشتری داشته باشد؛ چراکه ترکیب این پوشش‌ها با سنوات، امنیت مالی بهتری فراهم می‌کند

آیا عیدی مشمول بیمه می‌شود؟ قوانین بیمه‌ای مربوط به پاداش سالانه

عیدی سالانه یا پاداش آخر سال، تا سقف معینی از مالیات معاف است. مطابق بند 10 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم، عیدی تا یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم معاف از مالیات است. برای مثال: اگر معافیت مالیاتی سالانه 1,440,000,000 ریال باشد، سقف معافیت مالیاتی عیدی برابر با 120,000,000 ریال خواهد بود. مبالغ مازاد بر این سقف، مشمول مالیات با نرخ‌های مقرر در ماده 85 قانون مالیات‌های مستقیم خواهند بود.​

الزام پرداخت حق سنوات؛ حمایت مالی از کارکنان بعد از قطع همکاری

پرداخت حق سنوات از الزامات قانونی کارفرمایان است و نقش مهمی در حمایت مالی از کارکنان پس از قطع همکاری دارد. پرداخت نشدن حق سنوات توسط کارفرما تخلف از قوانین کار محسوب می‌شود و پیگرد قانونی و جریمه‌های سنگینی در پی دارد. به همین دلیل، کارفرمایان باید دقت داشته باشند که حق سنوات را مطابق قانون و به‌موقع به کارکنان خود پرداخت کنند تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

و در نهایت، سنوات یا مزایای پایان خدمت تضمینی برای قدردانی از زحمات نیروهای کار و حمایت از آنان در دوران پس از اشتغال است. پرداخت منظم و صحیح این مزایا، علاوه‌بر اجرای عدالت در محیط کار، باعث افزایش رضایت شغلی و امنیت خاطر کارکنان نیز خواهد شد.

مراحل دریافت حق سنوات در صورت امتناع کارفرما؛ از مذاکره تا طرح شکایت

پرداخت حق سنوات، همانطور که اشاره شد، یک الزام قانونی برای کارفرمایان است و پرداخت نکردن آن تخلف محسوب می‌شود. ولی اگر کارفرمایی از پرداخت حق سنوات استنکاف کرد، کارگران چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟ مراحل گرفتن سنوات از کارفرما در صورت عدم پرداخت به شرح زیر است:

• مذاکره و تلاش برای توافق مسالمت‌آمیز: در ابتدا، کارگر می‌تواند به‌صورت شفاهی یا کتبی با کارفرما مذاکره کرده و خواستار پرداخت حق سنوات خود شود. گاهی اوقات ممکن است سوء تفاهم یا مشکلی در محاسبات وجود داشته باشد که با گفت‌وگو حل شود.
• تنظیم و ارسال اظهارنامه: اگر مذاکره نتیجه‌ای نداشت، کارگر می‌تواند از طریق دفاتر خدمات قضایی یک اظهارنامه رسمی برای کارفرما ارسال و مطالبه حق سنوات خود را به‌طور قانونی اعلام کند. این اقدام، سند رسمی برای پیگیری‌های بعدی خواهد بود.
• طرح شکایت در اداره کار و رفاه اجتماعی: درصورتی‌که کارفرما پس از دریافت اظهارنامه نیز اقدامی نکرد، کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره کار و رفاه اجتماعی محل کار خود، اقدام به ثبت شکایت کند. در این اداره، پرونده تشکیل شده و تلاش برای حل اختلاف از طریق میانجی‌گری صورت می‌گیرد.
• رسیدگی در هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف: اگر در مرحله میانجی‌گری توافقی حاصل نشد، پرونده به هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف اداره کار ارجاع داده می‌شود. این هیئت‌ها با بررسی مدارک و استماع اظهارات طرفین، رای نهایی را صادر می‌کنند. رای این هیئت‌ها لازم‌الاجرا است.
• پیگیری از طریق مراجع قضایی: درصورتی‌که هر یک از طرفین به رای صادر شده اعتراض داشته باشند، می‌توانند در مراجع قضایی دادگستری طرح دعوا و موضوع را از طریق دادگاه پیگیری کنند.

توصیه می‌شود در صورت بروز چنین مشکلی، کارگران برای راهنمایی دقیق‌تر و انجام مراحل قانونی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور کار مشورت کنند.

پرداخت عیدی و سنوات وظیفه کارفرماست!

در پایان، دریافتیم که سنوات و عیدی نه‌تنها پاداش، بلکه حقوق قانونی هر کارگر و کارمند در ایران هستند. سنوات، مزایای پایان خدمت و تضمینی برای دوران پس از اشتغال است، درحالی‌که عیدی، لبخند پایان سال و انگیزه‌ای برای شروع سال نو محسوب می‌شود. این مقاله به روشنی شرح داد که سنوات یعنی چه، عیدی و سنوات به چه کسانی تعلق می‌گیرد و چگونه محاسبه می‌شوند. همچنین، تفاوت‌های ظریف میان حق سنوات و پایه سنوات را دریافتیم و با مراحل گرفتن سنوات از کارفرما در صورت لزوم آشنا شدیم. آگاهی از این حقوق، گامی مهم در جهت حفظ عدالت و کرامت نیروی کار کشور است.

سوالات متداول